Fjona Xhafaj-Gazetare
Në një shoqëri që synon të ndërtojë një demokraci funksionale dhe të barabartë, përfshirja e grave në politikë është jo vetëm një çështje e drejtësisë shoqërore, por edhe një nevojë strategjike.
Në Shqipëri, rruga drejt përfaqësimit të barabartë gjinor është e mbushur me sfida, kontradikta dhe paradokse të thella, që shpesh mbulohen nga retorika politike, por janë ende larg realitetit të vërtetë në terren.
Ligji për Barazinë Gjinore në Shoqëri daton që në 2008.
Ndryshimet në Kodin Zgjedhor që detyrojnë partitë të përfshijnë të paktën 30% gra në listat zgjedhore, janë hapa të rëndësishëm institucionalë që e kanë ndryshuar peizazhin politik shqiptar.
Në disa raste, Shqipëria është përmendur në raportet ndërkombëtare si një shembull pozitiv për përfaqësimin e grave në poste ministrore, duke arritur edhe kuotën 50% në disa kabinete qeveritare të viteve të fundit.
Por, sipas shumë analistëve politikë dhe organizatave për të drejtat e grave, këto shifra nuk përkthehen gjithmonë në pushtet real apo ndikim të qëndrueshëm.
Kuotat shpesh respektohen vetëm në mënyrë formale, me gra të renditura në pozicione të ulëta në listat shumëemërore, të cilat rrallë përkthehen në ulëse parlamentare.
Në disa raste, emrat e grave përdoren për të përmbushur kuotën ligjore, por më pas ato zëvendësohen me kandidatë burra pas zgjedhjeve, përmes dorëheqjeve të orkestruara.
“Ligji ekziston, por realiteti është tjetër,” thotë një ish-kandidate për deputete nga zona e veriut.
“Më ftuan në listë vetëm për të plotësuar kuotën. Nuk më dhanë mbështetje, nuk më ofruan asnjë burim për fushatë, madje as një fjalim të vetin nuk më lejuan të mbaj.”
Shqipëria, një shoqëri e ndikuar fort nga norma patriarkale, vazhdon të përjetojë vështirësi në integrimin e grave në hapësira vendimmarrëse.
Ende ekziston perceptimi i rrënjosur se politika është “punë burrash”, ndërsa roli i gruas shihet si më i përshtatshëm në sferën familjare. Këto stereotipe të thella ndikojnë jo vetëm në perceptimin e publikut, por edhe në vetëbesimin e grave që aspirojnë për pozita politike.
“Kur një burrë bëhet politikan, pyetja është ‘çfarë qëndrimi ka ndaj ekonomisë?’ Kur një grua hyn në politikë, pyetja është ‘kush do t’i rrisë fëmijët?’”, ironizon një analiste politike në një emision televiziv, duke nënvizuar pabarazinë e thellë të standardeve që shoqëria aplikon ndaj gjinive.
Gratë në qeveri dhe parlament: përfaqësim apo përjashtim i heshtur?
Është fakt që numri i grave në parlament dhe në poste ministrore është rritur në mënyrë të konsiderueshme në dekadën e fundit. Në qeverinë aktuale, disa nga ministritë më të rëndësishme drejtohen nga gra. Kjo, në pamje të parë, jep shpresë për një transformim të natyrës së lidershipit politik në vend.
Por përtej numrave, lind pyetja: A kanë këto gra të njëjtën peshë politike me homologët e tyre burra? A janë ato në pozita reale pushteti apo përfaqësojnë një fasadë barazie për hir të imazhit ndërkombëtar?
“Në shumë raste, gratë emërohen për të përmbushur kërkesat ndërkombëtare dhe për të lënë përshtypjen e reformimit, por realisht, vendimet e mëdha politike ende merren në tryeza ku dominon zëri mashkullor,” thotë një sociologe nga Universiteti i Tiranës.
Në vitet e fundit, një brez i ri grash po sfidon sistemin. Të arsimuara, të artikuluara dhe të vetëdijshme për të drejtat e tyre, ato po bëjnë përpjekje të vazhdueshme për të ndërtuar hapësira të reja politike, brenda dhe jashtë strukturave tradicionale të partive.
Me ndihmën e teknologjisë dhe rrjeteve sociale, ato po krijojnë forma të reja komunikimi politik që nuk varen më nga strukturat patriarkale të kontrolluara nga burra.
