19 korriku 2025, shënon 33 vjetorin e masakrës së Via d’Amelio, ku u vranë gjyqtari Paolo Borsellino dhe pesë oficerët e eskortës së tij :Agostino Catalano, Eddie Walter Cosina, Vincenzo Li Muli, Emanuela Loi dhe Claudio Traina.
Tridhjetë e tre vjet kanë kaluar që nga ajo masakër e tmerrshme.
Magjistrati sicilian Paolo Borsellino, vdiq vetëm 57 ditë pas kolegut të tij Giovanni Falcone.
Dy burra që i dhanë një goditje të rëndë mafies, duke çuar në dënimin e shumë figurave kyçe, por që për këtë arsye u bënë martirë, siç i përshkroi Papa Gjon Pali II ata që ranë në vijën e parë të luftës kundër mafies më 9 maj 1993.
Lufta kundër mafies: Dy burra që simbolizojnë një pikë kthese
Edhe pse lufta kundër krimit të organizuar nuk ishte aspak e re – dhe në fakt, raportimi i saj i përgjakshëm kishte nxitur madje edhe prodhime filmash, nga Francesco Rosi te Francis Ford Coppola, deri në atë pikë sa u perceptua në terma kulturorë – ishte ndoshta ardhja e Grupit Antimafia, në vitin 1983, që e bëri përfundimisht të qartë se ishte një emergjencë gjithnjë e më serioze.
Vendimi për të organizuar një grup pune të dedikuar ekskluzivisht për luftën kundër Cosa Nostra-s u mor nga gjykatësi Antonino Caponnetto, i cili zëvendësoi kolegun e tij Rocco Chinnici, i cili ishte viktimë e një prite të kurdisur nga Mafia.
Ekipi i mbledhur nga Caponnetto përfshinte gjyqtarët Giuseppe di Lello, Leonardo Guarnotta, Giovanni Falcone dhe Paolo Borsellino.
Falcone dhe Borsellino, në veçanti, ishin moshatarë dhe njiheshin që nga fëmijëria, kur kalonin pasdite duke luajtur futboll në lagjen Kalsa të Palermos.
Borsellino hyri në gjyqësor në vitin 1963, një vit pas diplomimit, dhe punoi në Enna dhe Monreale duke u marrë me krime të lidhura me mafian, përpara se të mbërrinte në Palermo në vitin 1975.
Rezultati i punës së Grupit Antimafia, në të cilin bashkëpunëtorët e drejtësisë Tommaso Buscetta dhe Salvatore Contorno dhanë një kontribut vendimtar, ishte gjyqi ‘maxi proceso’ ose siç u njoh ndryshe “Maxi-Trial” i vitit 1986 në Palermo, i konceptuar mbi bazën e një urdhri prej 8,000 faqesh që dërgoi në gjyq 476 të pandehur.
Gjyqi përfundoi vitin pasardhës dhe rezultoi në 342 dënime, përfshirë 19 me burgim të përjetshëm.
Ishte një goditje e rëndë për mafian, dhe risia e mbulimit televiziv ofroi një imazh simbolik të burrave të nderit që nxirreshin në gjyq për herë të parë.
Por dalja në pension e Antonino Caponnetto-s, për arsye shëndetësore, dhe vendimi i habitshëm i Këshillit të Lartë të Gjyqësorit për të mos emëruar Giovanni Falcone-n si udhëheqës të tij çuan në shpërbërjen e Grupit Antimafia.
Falcone u thirr në Romë për të marrë përsipër Drejtorinë e Çështjeve Penale; ndërsa Borsellino, pas një periudhe në Marsala, u kthye në Palermo si Zëvendës Prokuror.
Edhe para vdekjes së Falcone-s më 23 maj 1992, Borsellino kishte denoncuar, në disa raste dhe në shtyp, përshtypjen e izolimit të perceptuar nga gjyqtarët dhe shkëputjen në rritje në marrëdhëniet midis tyre dhe Shtetit.
Më 19 korrik të po atij viti, Borsellino u vra në sulmin me bombë në makinë në Via D’Amelio në Palermo, ku vdiqën edhe pesë oficerët e tij të eskortës. Ai kishte qenë për vizitë tek e ëma.
Një intervistë që Caponnetto i dha gazetarit Gianni Minà pak kohë më vonë zbuloi një detaj: dhjetë ditë më parë, Borsellino kishte kërkuar që automjetet që rrethonin hyrjen e ndërtesës ku jetonte nëna e tij të tërhiqeshin.
Por kërkesa në mënyrë misterioze mbeti pa përgjigje.
Fatkeqësisht, Mafia vazhdon të jetë një plagë e shoqërisë italiane, por sakrifica e Giovanni Falcone-s dhe Paolo Borsellino-s e ka zvogëluar forcën e saj të dhunshme subversive.
Një figurë e afërt me Borsellino-n ishte Leonardo Sciascia, shkrimtari sicilian, libri i të cilit “A futura memoria” (Në kujtim të një të ardhmeje) u ribotua së fundmi nga Adelphi, një përmbledhje artikujsh që tregojnë se si letërsia – me idetë dhe fjalët e saj – mund të luajë një rol në rritjen e nevojshme të shoqërisë civile.
Mattarella & Meloni: Italia nuk do ta harrojë kurrë Borsellinon
Masakra e Via D’Amelio ka lënë një gjurmë të pashlyeshme në historinë italiane dhe vdekja e Paolo Borsellinos dhe e punonjësve të tij të sigurisë u urdhërua nga mafia për të minuar institucionet demokratike dhe për të vazhduar në mënyrë subversive planin e frikësimit, deklaroi sot presidenti italian, Sergio Mattarella.
“Demokracia ishte më e fortë. Vrasësit dhe nxitësit e tyre u mundën dhe u dënuan. Në këtë ditë përkujtimi, emocioni për jetët e humbura mizorisht dhe afërsia me familjet e viktimave mbetet po aq intensive sa 33 vite më parë. Ndjenja e mirënjohjes ndaj atyre shërbëtorëve të shtetit që, me përkushtim dhe sakrificë, luftuan kancerin e mafias, duke mbrojtur lirinë dhe ligjshmërinë, duke i mundësuar shoqërisë të përgjigjet, është e përjetshme’’, theksoi ai.
“Tridhjetë e tre vjet pas masakrës së Via D’Amelio, ne kujtojmë Paolo Borsellinon, një njeri që sakrifikoi jetën e tij për të vërtetën, për drejtësinë, për Italinë’’, shkroi në X kryeministrja italiane, Giorgia Meloni duke theksuar se si kjo kujtesë do të çohet përpara çdo ditë.
