Emetimet që ngrohin planetin nga 180 prodhues të mëdhenj të çimentos, naftës dhe gazit kanë kontribuar ndjeshëm në të gjitha valët e të nxehtit të studiuara
Një studim i botuar të mërkurën në revistën shkencore Nature tregon se 55 valë të nxehta gjatë 25 viteve të fundit nuk do të kishin ndodhur pa ndikimin e ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njerëzit.
Studiuesit analizuan 213 valë të nxehta të regjistruara nga viti 2000 deri në 2023, të marra nga EM-DAT International Disaster Database, një nga bazat më të besueshme për katastrofa natyrore në botë. Ata zbuluan se ngrohja globale i ka bërë të gjitha këto valë më të mundshme — dhe për 55 prej tyre, ndryshimet klimatike kanë bërë që ato të jenë 10.000 herë më të mundshme sesa do të kishin qenë në epokën paraindustriale.
Sipas autorëve, këto 55 valë do të ishin “praktikisht të pamundura” pa ndihmën e ndikimit njerëzor mbi klimën.
Kush është përgjegjës?
Studiuesit analizuan të dhënat e 180 prodhuesve më të mëdhenj të çimentos dhe karburanteve fosile, përfshirë kompani të mëdha shtetërore dhe private, si dhe disa shtete ku të dhënat ishin të disponueshme në nivel kombëtar.
Rezultatet tregojnë se këta emetues janë përgjegjës për 57% të të gjitha emetimeve të dioksidit të karbonit (CO₂) nga viti 1850 deri më 2023.
“Kjo tregon se nuk janë shumë aktorë ata që mbajnë përgjegjësi për një pjesë shumë të madhe të ndotjes globale,” – u shpreh Sonia Seneviratne, profesoreshë e klimës në universitetin ETH Zurich dhe bashkautore e studimit.
Pasojat fatale
Sipas Seneviratne, shumë nga këto valë të nxehta patën pasoja të rënda për shoqëritë ku ndodhën. Ajo përmendi si shembull valët ekstreme të të nxehtit në Europë gjatë verës së vitit 2022, që lidheshin me dhjetëra mijëra viktima.
Si e përcaktojnë shkencëtarët ndikimin?
Për të analizuar ndikimin e drejtpërdrejtë të ndotjes në motin ekstrem, shkencëtarët përdorin programe kompjuterike të avancuara dhe të dhëna historike të motit, për të bërë atë që quhet "studim i atribucionit të klimës".
Ky studim në Nature është unik sepse nuk ndalet vetëm tek lidhja mes ndryshimeve klimatike dhe motit ekstrem, por fokuson përgjegjësinë e drejtpërdrejtë të prodhuesve të karburanteve fosile dhe çimentos në rritjen e intensitetit dhe shpeshtësisë së valëve të të nxehtit.
“Ata po përdorin një fushë tashmë të konsoliduar të shkencës së atribuimit, e cila ekziston prej rreth 20 vitesh,” – tha Chris Callahan, shkencëtar i klimës në Universitetin Indiana, i cili nuk ishte pjesë e studimit.
Rëndësi ligjore
Ky studim, sipas ekspertëve, mund të përdoret si provë në gjykata për të mbështetur paditë e ngritura kundër kompanive të karburanteve fosile për dëmet që kanë shkaktuar në klimë.
Disa shtete amerikane, përfshirë Vermont dhe New York, tashmë kanë miratuar ligje që synojnë të mbajnë përgjegjëse kompanitë për emetimet e tyre dhe dëmet që shkaktojnë.
“Dikur argumentohej se kontributi i çdo aktori të vetëm ndaj ndryshimeve klimatike ishte shumë i vogël për të qenë i matshëm,” – shpjegon Callahan. “Por ky studim dhe të tjerë po tregojnë se kjo nuk është e vërtetë.”
Kush do të paguajë për dëmet?
Justin Mankin, një tjetër shkencëtar i klimës nga Dartmouth College, që gjithashtu nuk ishte pjesë e studimit, tha se gjetjet hedhin dritë mbi origjinën e këtyre valëve ekstreme dhe i japin kuptim diskutimit për përgjegjësinë dhe dëmshpërblimin.
“Ndërsa përballemi me humbje të mëdha për shkak të ngjarjeve klimatike, pyetja se kush duhet të paguajë për to do të bëhet gjithnjë e më e rëndësishme,” – tha Mankin.
Ky studim është një tjetër dëshmi e qartë se ndryshimet klimatike nuk janë thjesht një koncept abstrakt — ato kanë emra, data dhe përgjegjës të drejtpërdrejtë. Ndërkohë që bota përballet me një të ardhme gjithnjë e më të nxehtë, mbajtja e llogarive dhe përgjegjësisë bëhet më e domosdoshme se kurrë.
14 top subjektet që kanë ndikuar në ngrohjen globale
1. Ish-BRSS-ja
2. Industria e qymyrit në Republikën Popullore të Kinës
3. Saudi Aramco
4. Gazprom
5. ExxonMobil
6. Chevron
7. NIOC (Kompania Kombëtare Iraniane e Naftës)
8. BP (Kompania Britanike e Naftës)
9. Shell
10. Industria e qymyrit në Indi
11. Pemex (Petróleos Mexicanos)
12. CHN Energy
13. Industria e çimentos në Republikën Popullore të Kinës
14. CNPC (Korporata Kombëtare e Naftës e Kinës)
NASA zbulon shenja jete në Mars
Gjermani: Njihen më shumë diploma profesionale të të huajve
BIRN: Në Shqipëri, një në pesë “të punësuar” punojnë pa pagesë
