Disa ditë pas incidentit me sirenat e sulmeve ajrore dhe avionët luftarakë të NATO-s që u ngritën për të kapur gati dy duzina dronë rusë në hapësirën ajrore polake, pyetja kryesore në Evropë është e dyfishtë: Së pari, nëse Moska i dërgoi qëllimisht dronët për të testuar mbrojtjen e NATO-s dhe së dyti, çfarë tregon reagimi i koalicionit në lidhje me aftësinë e tij afatgjatë për t'u përballur me këtë kërcënim.
Sipas autoriteteve polake, dronët ishin konstruksione të lira prej kompensate dhe stiropori, të tipit "Gerbera", që kushtonin rreth 10.000 dollarë secili. Megjithatë, për t'i kapur ato kërkoheshin avionë shumë të shtrenjtë F-16 dhe F-35, me kosto karburanti dhe mirëmbajtjeje prej dhjetëra mijëra dollarësh për çdo ngritje. Siç komentoi një ekspert, "ky ndryshim ekonomik nuk funksionon në favor të NATO-s".
Teknologjia për një mbrojtje më efektive dhe me kosto më të ulët ekziston tashmë, por NATO është akuzuar se po ecën shumë ngadalë. Kompani nga Britania, Holanda, Portugalia dhe Letonia kanë zhvilluar radarë dhe dronë interceptues, të cilët tashmë përdoren në Ukrainë. Megjithatë, procedurat burokratike të prokurimit e kanë lënë pezull futjen e këtyre sistemeve.
Ukraina funksionon si një “laborator” për teknologjitë e reja: vendet furnizojnë pajisje përmes procedurave të shpejta, ndërsa për nevojat e tyre ndjekin procedura që kërkojnë shumë kohë. Për shembull, Forcat Ajrore Britanike miratuan dronët AR3 të Tekever brenda gjashtë muajsh, duke shfrytëzuar përvojën nga fusha e betejës ukrainase.
Në të njëjtën kohë, Rusia po e rrit ndjeshëm prodhimin e dronëve, duke ndërtuar deri në 5,500 në muaj dhe duke lëshuar mbi 800 brenda një nate kundër Ukrainës. Kjo është arsyeja pse kompani si Nammo e Norvegjisë po investojnë në prodhimin e raketave më të lira, në mënyrë që kostoja e përgjimit të jetë më afër kostos së objektivit.
Mesazhi i ekspertëve është i qartë: teknologjia ekziston, por pa një përvetësim më të shpejtë dhe prodhim masiv, NATO do të vazhdojë të shpenzojë miliona për të rrëzuar dronë që kushtojnë pak.
