Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe disa vende të tjera perëndimore pritet që në ditët në vijim të njohin zyrtarisht shtetin e Palestinës, një hap që ka shkaktuar reagime të ashpra nga Izraeli dhe kundërshtim të hapur nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, e ka quajtur këtë vendim si një “shpërblim për terrorizmin monstruoz të Hamasit”, ndërsa SHBA ka deklaruar se njohja e Palestinës do të përforconte pozitat e Hamasit dhe do ta vështirësonte arritjen e një armëpushimi në Gaza.
Çfarë nënkupton njohja e Palestinës si shtet?
Palestina është një shtet që ekziston në mënyrë të pjesshme, me përfaqësi diplomatike në shumë vende dhe pjesëmarrje në ngjarje ndërkombëtare, përfshirë Lojërat Olimpike, por pa kufij të njohur ndërkombëtarisht, pa kryeqytet të përcaktuar dhe pa ushtri.
Autoriteti Palestinez, i krijuar pas marrëveshjeve të Oslos në vitet ’90, nuk ka kontroll të plotë mbi territorin apo popullsinë. Rripi i Gazës, aktualisht në luftë, mbetet nën bllokadë dhe kontroll ushtarak nga Izraeli.
Për shkak të kësaj situate të paqartë, njohja e Palestinës është kryesisht një akt simbolik, më shumë politik dhe moral sesa praktik. Por simbolika është e fuqishme.
Në një fjalim në OKB këtë korrik, ish-ministri i Jashtëm britanik David Lammy theksoi se Britania ka një “përgjegjësi të veçantë” për zgjidhjen me dy shtete, duke përmendur Deklaratën e Balfour-it të vitit 1917, në të cilën Britania shprehte mbështetjen për krijimin e një “atdheu kombëtar për popullin hebre” në Palestinë, por me kusht që kjo të mos dëmtonte të drejtat e komuniteteve jo-hebreje në atë territor.
Cilat vende e kanë njohur Palestinën?
Rreth 75% e vendeve anëtare të Kombeve të Bashkuara nga 193 gjithsej e kanë njohur tashmë Palestinën si shtet.
Në OKB, Palestina ka statusin e “shtetit vëzhgues të përhershëm”, që i jep të drejtë për të marrë pjesë në punimet e organizatës, por jo të drejtë vote.
Me njohjen e planifikuar nga Mbretëria e Bashkuar, Franca, Belgjika, Malta, Australia dhe Kanadaja, katër nga pesë anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së do ta mbështesin zyrtarisht shtetin e Palestinës. Kina dhe Rusia e kanë bërë këtë që nga viti 1988. SHBA do të mbetet i vetmi anëtar i përhershëm që nuk e njeh.
Prej vitesh, qeveritë britanike kanë theksuar se njohja e Palestinës duhet të ndodhë si pjesë e një procesi paqeje, në bashkërendim me aleatët dhe “në momentin me ndikimin më të madh”. Por situata e rënduar në Gaza, uria masive dhe zhgënjimi i opinionit publik perëndimor kanë sjellë një ndryshim të qasjes.
Disa vende po vendosin kushte për njohjen. Kanadaja, për shembull, kërkon që Autoriteti Palestinez të angazhohet për reforma, të mbajë zgjedhje në vitin 2026 dhe të çmilitarizojë shtetin e ardhshëm.
Mbretëria e Bashkuar, nga ana tjetër, ka thënë se do ta njohë Palestinën gjatë sesionit të OKB-së përveç nëse Izraeli ndërmerr hapa të qarta drejt ndalimit të luftës në Gaza, pezullimit të aneksimeve në Bregun Perëndimor dhe rifillimit të një procesi paqeje për një zgjidhje me dy shtete. Por këto hapa nga Izraeli duken pak të mundshme, duke e bërë njohjen të pashmangshme.
Shtetet e Bashkuara janë shprehur qartë kundër njohjes së shtetit të Palestinës, duke theksuar se kjo do të përforconte Hamasin dhe do të nxisë një reagim të ashpër nga Izraeli, përfshirë aneksimin e mëtejshëm të territoreve palestineze.
Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio, gjatë një konference të përbashkët me Netanyahu më 15 shtator, deklaroi se “njohja ndërkombëtare e Palestinës është një shpërblim për terrorizmin”, duke iu referuar sulmeve të 7 tetorit 2023 nga Hamasi. Sipas Rubios, SHBA i ka paralajmëruar aleatët se njohja do të komplikonte përpjekjet për armëpushim dhe paqe në rajon.
