Në një kishë të mbushur plot, dje ndodhi kurorëzimi i Kryepeshkopit të ri të Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqipërisë, At Joanit. Pasardhësi i Kryepeshkopit Anastas ka dhënë një intervistë për median greke "ToVima", duke ndarë vizionin e tij për drejtimin e Kishës ortodokse në Shqipëri.
“Ne do të vazhdojmë atë që na thoshte gjithmonë Kryepeshkopi Anastas: Ne do të bëjmë vetëm atë që është e mirë për Kishën dhe kur tha për Kishën, ai do të thoshte atë që është e mirë për të gjithë anëtarët e saj,”- thekson Joani përmes intervistës së tij për “Vima”.
Ai i referohet rrjedhës dhe së ardhmes së Kishës së Shqipërisë me synimet parësore ruajtjen e unitetit dhe forcimin e bashkëjetesës fetare, ndërsa për normalizimin e marrëdhënieve mes Patriarkanës Ekumenike dhe Patriarkanës së Moskës, beson se "nëse ka vullnet të mirë, gjithçka mund të arrihet"."Nga përçarjet dhe përçarjet humbasim të gjithë, askush nuk fiton".
Vdekja e të bekuarit Kryepeshkop të Shqipërisë Anastas ju la një trashëgimi të madhe. A mund të përshkruani ndjenjat tuaja si pasardhës i tij dhe cilat janë mendimet tuaja për të ardhmen e Kishës së Shqipërisë?
At Joani: "Kalimi" i kryepeshkopit të ndjerë Anastasios la një zbrazëti të madhe në kishën tonë. Ne ndjeheshim të sigurtë kur e kishim atë, sepse çdo problem që dilte, ai e zgjidhte.
Ju keni lindur në një mjedis bektashi. Anëtarët e familjes suaj u burgosën nga regjimi ateist. Kur morët thirrjen për krishterim dhe çfarë vështirësish ju është dashur të kapërceni që atëherë?
At Joani: Mjedisi ku u rrita ishte shumë i ndryshëm nga ai që perceptohej nga jashtë. Nuk mund të kuptohet pa njohjen e të gjitha kushteve historike, kulturore dhe politike të vendit tonë. Paraardhësit e mi ishin të krishterë, por gjatë sundimit osman u konvertuan në bektashi. Një përhapje e madhe e bektashizmit ndodhi në kohën e Ali Pashë Tepelenlës, i cili ishte edhe vetë bektashi, veçanërisht në jug të Shqipërisë, nga ku edhe vijnë prindërit e mi. Por, konvertimi nuk ndodhi menjëherë dhe nuk kishte arsye fetare. Arsyet kryesore ishin: diskriminimi, sistemi i rënduar i taksave, si dhe dëshira për përfitime të ndryshme. Megjithatë, nuk përjashtohen arsye të tjera, personale apo kolektive. Të krishterët ndoshta ndiheshin më rehat duke pranuar bektashizmin, sepse ai nuk binte ndesh me islamin zyrtar dhe në të njëjtën kohë ata mund të ruanin shumë nga praktikat e tyre. Por, në epokën dhe mjedisin ku u rrita, ata nuk praktikonin asnjë besim. Nuk ishte se unë praktikova një besim dhe më pas u konvertova. Kontakti im i parë me besimin ka ndodhur në vitin 1974, kur isha në vitin e katërt të shkollës së mesme. Rastësisht më ra në dorë Dhiata e Re, diçka e rrallë në atë kohë. Kur e lexova, diçka ndryshoi thellë në shpirtin tim. Mënyra se si ishte shkruar, fjalët e thjeshta por shumë të thella të Zotit më bindën për të vërtetën e saj. Këto janë të vërteta psikologjike. Edhe kur dikush ju thotë diçka, shumë herë, mënyra se si e thotë të bind se është e vërtetë. Pra, Ungjilli ishte besimi im i parë. Më pas vendosa të pagëzohesha, gjë që u bë pak më vonë.
Kandidimi juaj për fronin kryepeshkopal u shoqërua me reagime, me arsyetimin se elementi grek i vendit tuaj do të margjinalizohej. Cili është reagimi juaj ndaj këtyre shqetësimeve?
At Joani: Nuk e di që ka pasur reagime, është hera e parë që e dëgjoj këtë. Prandaj kjo pyetje më duket e çuditshme, sepse brenda kishës nuk ka pasur reagime, në fakt është pritur me shumë entuziazëm. Kur them brenda Kishës, përfshihen të gjithë anëtarët e saj: Anëtarë të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë janë të gjithë ata që janë pagëzuar në Kishën Ortodokse dhe janë banorë të Shqipërisë, pa dallim prejardhjeje. Unë besoj se askush në Kishën tonë nuk ndihet i margjinalizuar dhe nuk ka arsye që të shqetësohen sepse asgjë nuk ka ndryshuar brenda Kishës. Nëse keni informacion për shqetësimet, çfarëdo qofshin ato, me gjithë respektin që kemi për çdo person apo grup njerëzish, mendoj se nuk është një çështje brenda Kishës. Ne do të vazhdojmë atë që Kryepeshkopi Anastas na thoshte gjithmonë: Ne do të bëjmë vetëm atë që është e mirë për Kishën dhe kur ai tha për Kishën, ai nënkuptonte atë që është e mirë për të gjithë anëtarët e saj.
Marrëdhëniet midis Patriarkanës Ekumenike dhe Patriarkanës së Moskës janë aktualisht jo të mira, duke bërë që shumë njerëz të flasin edhe për një përçarje. Sipas jush, si mund të zgjidhet kjo situatë dhe çfarë qëndrimi keni ndërmend të mbani lidhur me gjithë këtë?
At Joani: Unë besoj se nëse ka vullnet të mirë, gjithçka mund të arrihet. Nga përçarjet dhe mosmarrëveshjet, të gjithë humbasim, askush nuk fiton. Për qëndrimin tonë, ne kemi një vendim të njohur të Sinodit dhe nuk kemi çfarë të shtojmë tjetër. Megjithatë, Kisha jonë do të jetë gjithmonë e gatshme të japë mbështetjen dhe kontributin e saj të vogël për zgjidhjen e kësaj çështjeje komplekse, për lavdi të Zotit dhe për të mirën e gjithë Kishës Ortodokse.
Eminenca Juaj, kur në moshë të re vendosët të ktheheshit në vendin tuaj nga Bostoni, ku keni studiuar Teologji, a ju ka shkuar ndonjëherë në mendje se një ditë do të jeni në pozicionin tuaj aktual?
At Joani: Kontakti im i parë me Kryepeshkopin Anastas ishte në vitin 1992. Një nga profesorët e mi, Mitropoliti Demetrios i Vresthene-s dhe më vonë Kryepeshkopi i Amerikës, pasi ishte mik i ngushtë i Kryepeshkopit Anastas, që në rininë e tyre të hershme, më tregoi për veprimtarinë e tij në Greqi dhe misionin e tij në Afrikë. Nëpërmjet tij u lidha me Kryepeshkopin, të cilit i thashë se kur të mbaroj studimet do të kthehem në Shqipëri. Ai u gëzua dhe më përgëzoi. Në atë kohë situata në Shqipëri ishte e vështirë. Për më tepër, ishte vendi im, vendi ku u linda dhe u rrita dhe e ndjeja një detyrim. Këto ishin arsyet pse u ktheva. Sa i përket pyetjes së dytë, është e vështirë të përgjigjem, sepse tani shumë përgjigje, edhe nëse janë të sinqerta, janë bërë të standardizuara dhe të pabesueshme. Dy dekadat e para pas kthimit nuk më ka shkuar në mendje, sepse nuk doja një barrë të tillë. Por Kryepeshkopi Anastasi këmbënguli, duke më thënë shpesh, që unë ta marr këtë përgjegjësi, por unë hezitova për shumë arsye. Pas shumë këmbënguljes nga ana e tij, rreth dy vjet më parë, i thashë se nëse është vullneti i Zotit dhe nëse kisha më zgjedh mua, nuk do ta refuzoj.
Cilat ishin ngjarjet përcaktuese që shënuan jetën tuaj?
At Joani: Ngjarja e parë përcaktuese ishte takimi me Ungjillin, i cili ndryshoi gjithë rrjedhën e jetës sime dhe vazhdimisht falënderoj Zotin në zemër për këtë dhuratë të paçmuar. Më vonë, takimi dhe miqësia ime me një besimtar dhe studiues të madh, zotin Petros Zey, i cili u bë sponsori im. Ne udhëtuam në vitet e vështira të persekutimit komunist, si anëtarë të një jete të vogël të nëndheshme. Më dhanë të largohesha nga Shqipëria dhe të studioja në Boston dhe takimi me Kryepeshkopin Anastas, i cili u bë shembull për mua dhe për klerin në Shqipëri se si duhet të jetë një klerik ortodoks, falënderoj vazhdimisht Zotin që kam takuar dhe jetuar me këta njerëz të rrallë.
Sot, Kryepeshkopi i Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqipërisë, Joan Pelushi ka mbajtur liturgjinë e parë, pas caktimit si Kryepeshkop. Liturgjia u mbajt në Tiranë, në Katedralen “Ngjallja e Krishtit”. Kryepeshkopi i Shqipërisë, Joan Pelushi u shpreh se forcimi i unitetit brenda kishës është nevojë e domosdoshme për të arritur qëllimin e saj. Po ashtu, dje në Katedralen Ngjallja e Krishtit u mbajt ceremonia zyrtare e fronëzimit të Kryepeshkopit të ri të Tiranës, Durrësit dhe Gjithë Shqipërisë, Joani. Qindra besimtarë ndoqën nga afër ceremoninë e uljes së një kryepeshkopi shqiptar në fronin më të lartë të kishës ortodokse shqiptare.
