Nga Roberto Saviano-Corriere della Sera
Në favelat Complexo do Alemão dhe Complexo da Penha, në veriun e Rio de Janeiro, Bope (forcat speciale të policisë), së bashku me policitë lokale të tjera, kanë kryer një masakër pa ditur as se kush i ka vrarë me të vërtetë.
Synonin të shkatërronin Comando Vermelho, mafien që sundon Rio-n prej gati gjysmë shekulli.
Parimi që ndjekin e njoh mirë: «Kushdo në ato kanalizime është bashkëfajtor; nëse do të godasësh narkotrafikantët duhet të godasësh të gjithë».
Duke menduar kështu, kanë qëlluar ndaj kujtdo që mbante armë, ndaj kujtdo që ikte, ndaj kujtdo që ishte afër depozitimeve të armëve dhe kokainës.
Rezultati? 130 të vrarë (por do të jenë shumë më tepër), rreth njëqind të arrestuar dhe rreth nëntëdhjetë armë të gjata të sekuestruara.
Ndërkohë kreu i arratisur i Comando Vermelho, grupit që kontrollon krimin në Rio, Edgar Alves de Andrade, i njohur si Doca, është i lirë, i vendosur i sigurt sapo ka nisur operacioni.
Një operacion i propozuar nga guvernatori i shtetit të Rio-s, Cláudio Castro, bolsonarist, që ka një qëllim të vetëm: të ngjajë me Nayib Bukele, presidentin e El Salvadorit. Të arrestosh gjithë «plehrat», t'i mbyllësh në burg, t'i vrasësh, të pastrosh getot. A është kjo vërtet metoda për të sfiduar kartelët? Jo. Është metodë për të rregulluar llogaritë me ta, si në një konflikt mes pushtetesh në të njëjtin territor.
Brazili është i ndarë midis dy grupeve të mëdha mafioze: Primeiro Comando da Capital (Pcc) dhe Comando Vermelho (Cv).
Pcc është një organizatë mafioze e São Paulo-s: hierarki të rrepta, frymëzohet hapur nga mafiet italiane, nga të cilat ka marrë metoda, rituale dhe mënyrë operimi.
Në vitet ’90 themeluesit, në burg, studiuan klanet italiane dhe u lidhën me anëtarë shqiptarë/italianë për t’u organizuar. Comando Vermelho ka një strukturë më shumë si bande, si guerilje: grupe që federohen mes tyre, banda që i nënshtrohen rregullave të vendosura rast pas rasti nga udhëheqësi. Pcc sundon São Paulo-n, Qendër-Perëndimin (Mato Grosso, Mato Grosso do Sul), Jugun e Brazilit dhe pjesë të Veriut- Lindjes, duke kontrolluar rrugët nga Bolivia dhe Paraguai.
Comando Vermelho mbizotëron Rio de Janeiron, Amazonën (Amazonas, Pará, Acre) dhe pjesë të Veriut-Lindjes. Struktura kriminale gjigante, ndër më të mëdhatë në planet. Sipas Fórum Brasileiro de Segurança Pública (Fbsp), fitimet totale (që përfshijnë nga menaxhimi i naftës, vjedhjet, lojërat e fatit, bastet dhe futbollin) vlerësohen rreth 43 miliardë dollarë, prej të cilave 16 për Comando Vermelho dhe 27 për Pcc. Studime të tjera, bazuar vetëm në lëvizjet bankare, flasin për rreth 27 miliardë dollarë.
Shifra të krahasueshme me buxhetin e një shteti. Organizatat mafioze braziliane kanë krijuar një lloj «Kommonuelthi lusitan» (Commonwealth lusitano): Pcc investon në Portugali, Comando Vermelho në Angola dhe Mozambik, por gradalisht po zgjerojnë rrugët duke sjellë kokainë edhe në Oqeaninë. Në shekullin e 16-të portugalezët nisën kolonizimin e Brazilit; sot kartelët brazilianë kolonizojnë Portugalin. Por Cv nuk ka ndjekur gjithnjë të njëjtën linjë.
Fernandinho Beira-Mar dhe Marcinho Vp (ky i fundit i konsideruar «mbreti i tij i vërtetë») janë në burg, por karizma e tyre, sidomos ajo e Marcinho-s, i mban ata si udhëheqës efektivë. Burgjet në Brazil janë si qytete (Brazili ka 835 mijë të dënuar!): pa negociata me kartelët, menaxhimi do të ishte i paimagjinueshëm. Doca, boshi i shpëtuar nga sulmi, mbështet militarizimin e banorëve të favelave.
«T’u japësh armë të gjithëve» është mënyra e tij për ta bërë Comando-n të frikshëm, por kjo i lejoi Castro-s të legjitimojë një hyrje edhe më të dhunshme se zakonisht. Kur kreu ishte Nem (Antônio Bonfim Lopes), strategjia ishte ndryshe: demilitarizim, duke lënë armët vetëm për qeliza të vogla. Dhe të ndërtohej kështu një sistem ku droga, ndonëse segment i rëndësishëm, të mos shkaktonte përplasje midis bandave, duke vepruar si një «naftë» që mbështet komunitetin.
Nem i frikësohej pikërisht blitz-ave të dhunshme si ai i të martës, gjithmonë të ndodhura por kurrë kaq të paralajmëruara dhe me një brutalitet kaq të hapur (Bope gjithnjë ka fshehur dhunën e tij); kjo cilësohet si më e keqja në histori.
Politika nuk arriti të shfrytëzonte fazën e drejtuar nga Nem: duhej të sulmonte sistemin ekonomik-financiar të lidhur me narkotrafikun. Nuk e bëri atëherë dhe nuk e bën as sot. Të hysh në një favela dhe të qëllosh me shikim transmeton «rend»; të hysh në sistemin bankar ose ndërtimor do të thoshte sabotim i fitimeve më të shpejta të ekonomisë së vendit, dhe si rrjedhojë humbje të konsensusit.
Këtu qëndron problemi i pazgjidhshëm dhe i paprekshëm. Të sulmosh segmentin ushtarak, por edhe atë ekonomik është e pamundur. Comando Vermelho dhe Pcc zotërojnë agjenci për menaxhim të futbollistëve, kompani naftëmbajtëse, minerare, transporti; lëvizin vota, investojnë në karburant, hotele dhe restorante. Castro, si Bukele në El Salvador, përdor luftën kundër narkos për të krijuar një gjendje të jashtëzakonshme permanente dhe për të legjitimuar një Shtet ku mund të qëllosh dhe arrestosh pa garanci: një politikë shfarosjeje e maskuar si siguri.
Është një «autoritarezat burgjesh» që neutralizon dhunën e dukshme, por krijon një sistem shtypjeje të vazhdueshme. Shtresa e mesme ndjehet e dukshëm e mbrojtur sepse rrugët «pastrohen», por liria, hetimet dhe të drejtat komprometohen. Më ngadalë sesa radha e menjëhershme e kufomave të supozuarve «të këqij».
A vlejti masakra? I shërbeu Castro-s, në stil populist, për të militarizuar konsensusin, duke treguar forcë kundër narkotrafikut por pa prekur rrjetet e tij ekonomike dhe politike.
Në praktikë, favorizoi riorganizimin e kartelve më të forta, si Comando Vermelho, që pas çdo blitz-i rikuperojnë territor dhe legjitimitet mes banorëve.
Asnjë metropol nuk mund të kuptohet nëse nuk niset nga organizatat kriminale që e menaxhojnë: ose me kontroll territorial ushtarak, si në Rio, ose me kontroll ekonomik dhe vetëm pjesërisht ushtarak, si në Paris.
Ajo që bëri Castro mund të duket efektive vetëm për syrin e paeksperiencë dhe emocional. Gjithsesi, Bope nuk mund të zgjidhë narkotrafikun: mund vetëm ta frenojë, kurse shpesh e përkeqëson situatën. Asnjë reform nuk po ndodh. Nuk ka asnjë rindërtim social. Përkundrazi, rikthehet një dhunë që do të sjellë, si gjithmonë, zëvendësimin e drejtuesve me të rinj. Kjo masakër nuk do ta dobësojë, por do ta forcojë mafien braziliane./Përshtati në shqip Versus.al
