Demis Hassambis, shkencëtari qipriot dhe themeluesi i DeepMind, u nderua me Çmimin Nobel 2024 në Kimi për kontributin e tij pionier në parashikimin e strukturave proteinike përmes modelit AlphaFold2.
Elon Musk pranon se "superheroi i Inteligjencës Artificiale", siç e ka quajtur në mënyrë karakteristike "Guardian", është i vetmi shkencëtar i gjallë që ai e admiron si ekspertin më të madh në Inteligjencën Artificiale (AI) dhe të gjitha zhvillimet që lidhen me të në fusha të ndryshme të shkencës.
Kjo njohje vulos një rrugë të gjatë arritjesh në fushën e inteligjencës artificiale dhe parashikon një biografi që nxjerr në pah personalitetin kompleks të një shkencëtari që ndërthur inteligjencën shkencore dhe zgjuarsinë e biznesit. Megjithatë, suksesi i tij është vetëm fillimi i një rrugëtimi shkencor edhe më emocionues.
BREAKING NEWS
— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 9, 2024
The Royal Swedish Academy of Sciences has decided to award the 2024 #NobelPrize in Chemistry with one half to David Baker “for computational protein design” and the other half jointly to Demis Hassabis and John M. Jumper “for protein structure prediction.” pic.twitter.com/gYrdFFcD4T
Në moshën 47-vjeçare, ai është jashtëzakonisht i pasur, i kërkuar si një superstar global i botës dixhitale, ndërsa fama e tij tashmë pasqyrohet në titullin Sir.
Hassambis, një greko-qipriot me gjene kinezo-singapore, i rritur në Londër, ishte bashkëthemelues i kompanisë DeepMind, të cilën ai e menaxhon, edhe pse ajo është integruar në grupin Google që nga viti 2014, kur ajo u ble për gati 650 milionë dollarë. Të paktën 100 prej tyre përfunduan në llogarinë bankare të Demis Hassabi, e cila megjithatë mbeti punonjës i paguar e DeepMind.
Nga një fëmijë mrekulli në shah, një gjeni teknologjik
Demis nuk kishte mbushur as 4 vjeç kur pa babain e tij, një këngëtar amator qipriot dhe pronar dyqani lodrash, duke luajtur shah me dajën e tij në shtëpinë e tyre në Londrën Veriore. Pasi i treguan lëvizjet bazë, djali i vogël u angazhua aq shumë në lojë sa që brenda dy javësh i mundi.
Një vit më vonë ai do të kërkonte të luante në Kampionatin Botëror për U8 në Londër dhe do t'ia dilte: ishte aq i vogël, në fakt, por asgjë nuk e pengoi atë të fitonte të gjitha kampionatet e shahut në kohët kur Anglia dominonte renditjen botërore. Demis nuk kishte pasur as kohë të hynte në adoleshencë kur tashmë e quanin “mjeshtër shahu”.
Në moshën 14-vjeçare, ai konsiderohej tashmë shahisti i dytë më i paguar në botë dhe po fitonte aq shumë para nga turnetë, saqë kishte blerë një kompjuter, ZX Spectrum, në një kohë kur kompjuterët ishin mjaft të panjohur. "Gjëja më e mirë e kompjuterëve në ato ditë ishte se mund t'i programonit ata," do të thoshte ai më vonë në një intervistë me Wire, përpara se të shtonte: "Unë e dija instinktivisht se kjo ishte një pajisje magjike me të cilën mund të shpalosje krijimtarinë tënde".
Aty filloi gjithçka dhe kështu në një kohë shumë të shkurtër ai arriti të kalonte nga bota magjike e shahut në 'terra incognita' të teknologjisë dhe nga ëndrra e tij e madhe për t'u bërë Garry Kasparov i ardhshëm u bë e të qenurit një studiues. Fëmija i turpshëm me buzëqeshjen e madhe dhe syzet e mëdha po kthehej në një fëmijë mrekullibërës absolut për të cilin do të flisnin të gjithë rreth tij. Familja e tij nuk mund ta shpjegonte këtë inteligjencë të tij paradoksale dhe të parakohshme dhe të gjithë nuk e kuptonin se si ai mund të shihte si profet që në moshë të vogël të ardhmen e teknologjisë, perspektivat, vështirësitë dhe ngërçet e saj.
Bursa dhe lojërat e para
Siç e përshkruan autori Benjamin Lambatout në librin e tij "Maniac", Hassabis u dallua që në moshë të re për inteligjencën e tij të mahnitshme dhe kërkimin e vazhdueshëm të përgjigjeve për pyetjet komplekse. "Ndërsa vëllezërit e motrat e tij flinin, ai vijonte të mendonte," shkruan Lambatout, duke dhënë një paraqitje të shkurtër sesi djali i ri nga Finchley Central, Londër përfundoi duke pushtuar botën e Inteligjencës Artificiale.
Tashmë në moshën 15-vjeçare, Hassambis kishte treguar specifikat e tij. Ai fitoi një konkurs teknologjie dhe u punësua nga studioja e famshme britanike e videolojërave, Bullfrog Productions, ku mori pjesë në zhvillimin e lojës së famshme Theme Park. Me të ardhurat nga suksesi i lojës, ai jo vetëm financoi studimet në Universitetin e Kembrixhit, ku ishte pranuar që në moshën 16-vjeçare, por mbështeti edhe familjen.
Në të njëjtën kohë, ai vazhdoi të themelonte kompaninë e tij të lojërave, Elixir Studios, përmes së cilës ai arriti të zhvillonte lojën e parë që simulonte dinamikën sociale dhe politike të një kombi, me një milion agjentë virtualë që përpiqeshin të rrëzonin një diktator.
Por Hassambis nuk e kufizoi veten në fushën e lojërave. Shqetësimet e tij akademike e çuan atë drejt një orientimi më të thellë kërkimor. Në doktoraturën e tij në University College London (UCL), ai punoi në dorëshkrimet e papërfunduara të John von Neumann, duke shqyrtuar marrëdhëniet midis kujtesës dhe imagjinatës, një projekt që i dha atij njohje ndërkombëtare dhe një çmim Shkencës. Ky hulumtim e solli atë në kontakt me pyetjet e mëdha të Inteligjencës Artificiale, duke kërkuar përgjigje në një fushë që ishte ende e paeksploruar dhe e kuptuar dobët.
The DeepMind
Në vitin 2010, së bashku me dy miqtë e tij nga universiteti, Shane Legg dhe Mustafa Suleiman, ai themeloi kompaninë DeepMind, me synimin për të krijuar sistemin më të fuqishëm të Inteligjencës Artificiale që mund të "mendonte" në mënyrë autonome. Në një kohë kur pak e kuptonin se çfarë do të thotë "Inteligjencë Artificiale" ose "Startup", DeepMind nuk kishte plane të menjëhershme tregtare ose produkte për të shitur, vetëm kërkime në fusha të panjohura shkencore. Hassabis dhe kolegët e tij zgjodhën një mënyrë të zgjuar për të tërhequr vëmendjen: të krijonin një sistem që do të pushtonte lojën strategjike më të vështirë në botë, Go, e cila kërkonte strategji, largpamësi dhe kreativitet.
Në vitin 2016, DeepMind prezantoi AlphaGo, programin e parë të AI që mundi lojtarin profesionist Go, kampionin evropian Fan Hui. Arritja ishte unike, pasi AlphaGo mund të asimilonte lëvizjet nga 30 milionë lojtarë profesionistë dhe të përshtatej me strategjitë e reja. Pika kryesore erdhi kur programi ishte në gjendje të mposhtte 18 herë kampionin botëror Lee Sentol në një betejë tre orë e gjysmë që mahniti komunitetin botëror.
Pas këtij suksesi, DeepMind tërhoqi vëmendjen e Google, i cili e bleu kompaninë për një shumë të madhe parash. Hassabis, megjithatë, nuk ishte i interesuar vetëm për përfitimet financiare. Ai këmbënguli që të krijohej një kod etike për përdorimin e Inteligjencës Artificiale, duke parë rreziqet që lindin nga zhvillimi i teknologjive të tilla, veçanërisht në fushat që deri atëherë i përkisnin ekskluzivisht njerëzve.
Ky qëndrim etik e bëri atë një figurë kyçe në diskutimet rreth drejtimit të ardhshëm të Inteligjencës Artificiale. Edhe Elon Musk, i njohur për rezervat e tij për këtë teknologji, e njohu vlerën e Hassabit dhe i referohet atij kur flet për rreziqet e AI. Brenda një dekade, Demis Hassambis arriti jo vetëm të luajë në revolucionin teknologjik, por edhe të shfaqet si një zë përgjegjësie, duke na kujtuar se risitë në teknologji duhet të kenë gjithmonë parasysh elementin njerëzor dhe dimensionin etik.
Rrugëtimi i tij nga bota e videolojërave në majat e para teknologjike nuk ishte vetëm rezultat i inteligjencës, por edhe i një drejtimi të qartë: krijimi i një Inteligjence Artificiale që do të jetë në gjendje të kuptojë botën më mirë se njerëzit, por pa shkelur kufijtë e etikës dhe përgjegjësisë njerëzore.
Lufta kundër ChatGPT
Sfida e radhës për Demi Hassabin është ndoshta më kritikja në karrierën e tij deri tani. Google pret që ai të krijojë një chatbot (një makinë përgjigjeje), e cila është shumë më e lartë se ChatGPT tashmë e famshme. Google nuk ka vend për më shumë dështime, dhe sigurisht që nuk mund ta pranojë që i ishte grabitur lavdia e të qenit pionier në fushën e chatbot-eve të AI nga një kompani e vogël e quajtur OpenAI, e cila arriti ta bëjë ChatGPT gjerësisht të disponueshme në fund të Nëntorit të vitit 2022 dhe më pas u ble nga Microsoft. Pas qetësisë dhe tronditjes së befasisë, pasuan përpjekjet e dështuara të Google për të prezantuar chatbotin e tij të gjeneratës së ardhshme, fillimisht me Bard-in e trazuar dhe më pas me Gemini, i cili ka aftësi të mahnitshme të përpunimit të të dhënave, por nisja e tij u la në hije nga protestat e zemëruara publike për shkak të prirjes së tij për të kompozuar imazhe të diskutueshme si ushtarët e zinj nazistë, për t'u dhënë përgjigje të palogjikshme dhe jokoherente pyetjeve të përdoruesve, etj.
Dështimet e Gemini - të quajtur sipas platformës teknike themelore të zhvilluar nga Hassabis dhe ekipi i tij - madje shkaktuan rënien e aksioneve të Alphabet në bursë. Misioni i Hassabi tani është të rivendosë reputacionin e dëmtuar të Google duke shpikur "vrasësin" ChatGPT.
Si komandanti i "ushtrisë" më të madhe të studiuesve të AI ndonjëherë, me autonomi të plotë dhe liri lëvizjeje, por edhe një rezervuar të madh mbështetjeje materiale nga Google, Demis Hassabis e di, më mirë se kushdo, se ai thjesht nuk mund të dështojë. Rezultati i përpjekjes së tij mund të jetë revolucioni tjetër i madh në aplikacionet kryesore të AI.
