Në shumë prej demokracive perëndimore, zyrtarë të nivelit më të lartë janë përballur me akuza penale apo hetime të hapura, por pa u arrestuar apo pezulluar menjëherë nga detyra. Kjo praktikë duket se është pjesë e kulturës juridike që respekton parimin e prezumimit të pafajësisë deri në një vendim të formës së prerë.
Këta zyrtarë, të ekspozuar ndaj akuzave, kanë vijuar detyrën deri në momentin kur proceset ligjore kanë dhënë një përgjigje përfundimtare.
Ndërkohë, në Shqipëri po krijohet një precedent krejt tjetër: arrestime, masa shtrënguese dhe izolime të funksionarëve të zgjedhur apo ish-zyrtarëve para se hetimet të përfundojnë, duke prodhuar një kontrast të fortë mes praktikave ndërkombëtare dhe realitetit vendas.
Raste si ata të ish-kryebashkiakëve apo ish-ministrave që ndodhen pas hekurave, ndonëse hetimet ndaj tyre janë ende në zhvillim, duhet të kishin hapur një debat të gjerë qoftë edhe parlamentar, për rishikimin e ligjeve të drejtësisë së reformuar. Sepse sot kuptojmë se nuk është marrë parasysh proporcionaliteti mes masave dhe ndikimit të tyre tek funksionimi i institucioneve.
Ky diskutim duhej intensifikuar edhe me shumë në rastin e zv.kryeministres Belinda Balluku, për të cilën në opinionin publik po shtrohet çështja se pezullimi nga detyra, për sa kohë hetimet nuk kanë përfunduar, do të krijonte një precedent të rrezikshëm.
Pezullimi i një zyrtari të rangut të lartë para se të ketë një vendimmarrje nga gjykata nënkupton privim të funksioneve ekzekutive, përfshirë të drejtën e firmës. Kjo ngre pyetjen: në kushtet kur në Ministrinë e Infrastrukturës ka zv.ministra, po vendimet e Këshillit të Ministrave kush do t’i firmosë në mungesë të Kryeministrit? Sepse Zv/Kryeministrja është e pezulluar…
Pezullimi i Ballukut bëhet edhe më i diskutueshëm kur merret parasysh rasti i lirimit të Sali Berishës nga arresti shtëpiak.
Për ata që nuk e mbajnë mend, Berisha u lirua nën arsyetimin se “punon” si lider i opozitës dhe i duhej kësaj të fundit për fushatën e 2025-ës. Pra vendimmarrja gjyqësore u ndikua drejtpërdrejt nga nevojat politike të një partie.
Ndërsa fakti që ministrja Balluku ka si detyrë t’i shërbejë të gjithë qytetarëve, çuditërisht nuk është marrë në konsideratë.
Më poshtë janë disa nga rastet më të njohura në vendet perëndimore, ku zyrtarë të nivelit të lartë kanë qenë nën hetim me akuza të komunikuara publikisht, por kanë vazhduar detyrën deri në përfundimin e proceseve:
* Eric Adams, Kryetar i Bashkisë së Nju Jorkut (SHBA)
Akuza të raportuara: Dyshime për konspiracion në financim elektoral dhe ryshfet.
Adams vijoi detyrën pavarësisht hetimeve të gjera federale.
* Silvio Berlusconi, ish-Kryeministër i Italisë
Akuza: Korrupsion, mashtrim fiskal, shpërdorim detyre.
Për pjesën më të madhe të proceseve gjyqësore, Berlusconi ka vazhduar normalisht aktivitetin si Kryeministër.
* Éric Dupond-Moretti, Ministër i Drejtësisë në Francë
Akuza: Abuzim me detyrën dhe ndërhyrje të mundshme në procedime penale.
Ai nuk u pezullua nga detyra, duke vijuar funksionin deri në përfundimin e gjykimit.
* José Blanco, Ministër i Punëve Publike në Spanjë
Akuza: Favore ndaj kompanive të ndërtimit dhe korrupsion.
Në Spanjë, si rregull, vetëm një dënim i formës së prerë çon në largim nga detyra; procesi ndaj tij u rrëzua nga Gjykata e Lartë për mungesë provash.
* Vassilis Papageorgopoulos, Kryebashkiak i Selanikut
Akuza: Shpërdorim i fondeve publike.
Ka vijuar detyrën deri në momentin kur drejtësia mori një vendim.
Shembujt e mësipërm tregojnë se demokracitë perëndimore ndjekin një standard të qartë: zyrtarët nuk largohen automatikisht nga detyra për shkak të hetimeve, por vetëm nëse gjykata vendos dënim të formës së prerë.
Në Shqipëri, zhvillimet e fundit shkaktojnë shqetësim se po krijohet një traditë e re, ku masat e sigurisë paraprake mund të shndërrohen në mjet për paralizim institucional, anashkalim të prezumimit të pafajësisë dhe krijim krizash politike të panevojshme.
Në këtë kontekst, rasti i zv.kryeministres Balluku, si dhe mënyra se si po trajtohen figura të tjera politike, përbëjnë më shumë sesa çështje juridike: Janë së paku tregues të një debati të munguar për drejtësinë, balancën e pushteteve dhe funksionimin e shtetit.
