Kreu i qeverisë, Edi Rama ka dhënë një intervistë për median gjermane ‘’Dezeen’’ ku është pyetur mbi arkitekturën dhe vëmendjen e shtuar që po i kushtohet kësaj fushe kryesisht në Tiranë me ndërtesat e pazakonta.
Rama tha se akritektët e huaja që aktualisht po punojnë me projektet në Shqipëri do të jenë një vlerë e shtuar për arkitektët e rinj shqiptarë të cilët do të përfitojnë nga dituritë e tyre. Në artikullin e gazetës, Shqipëria cilësohet si ‘’vatër tërheqëse e arkitekturës’’ për shkak të projekteve që po realizohen nga studio ndërkombëtare të njohura.
Artikulli me pyetje përgjigjie për Ramën:
Duke folur për Dezeen nga zyra e tij në Tiranë , Rama shprehu besimin e tij në fuqinë e arkitekturës për të sjellë ndryshime pozitive në Shqipëri.
"Unë besoj shumë në arkitekturë dhe në fuqinë e arkitekturës për të ndikuar në mënyrën se si jetojmë. Mendoj se për një vend si Shqipëria, arkitektura e mirë është një prani ngritëse – është një burim energjie shtesë për shoqërinë dhe për mënyrën se si e parashikojmë të ardhmen tonë."
Jashtëzakonisht për një udhëheqës botëror, Rama ka një interes të veçantë në arkitekturë. Ai zbulon se është një lexues i rregullt i Dezeen, duke e përdorur atë për të zbuluar arkitektë që aktualisht punojnë në Shqipëri dhe së fundmi drejtoi edicionin e parë të festivalit të arkitekturës Bread & Heart në Tiranë.
"Për mua, një festival arkitekture është më i rëndësishëm sesa një samit politik. Është një festë e diçkaje që ka të bëjë absolutisht me gjithçka tjetër."
Rama tha se kontribuoi në festival sepse beson se arkitektët duhet të kenë një rol më të madh në zhvillimin e qyteteve dhe vendeve, duke shprehur keqardhje për ndikimin në rënie të profesionit në nivelet më të larta të politikës.
"Arkitektura, e cila ka qenë shumë e rëndësishme në jetën e botës për shekuj me radhë, nuk ka më vendin që kishte dikur në punët e vendeve, në punët e udhëheqësve të vendeve. Kjo është për të ardhur keq, sepse arkitektura mund të ndihmojë shumë. Nëse nuk është e mirë, arkitektura mund të ndikojë keq.
Për mijëra vjet, arkitektët ishin në të njëjtin hapësirë me mbretërit dhe të tjerët (sundimtarët), kështu që ishte pjesë e gjithë idesë së ndërtimit ose zhvillimit të një vendi - të punoje me arkitektët, t'i dëgjoje ata, t'i kuptoje ata."
"Isha shumë i tronditur kur pashë piramidën në Luvër"
Rama ka qenë kryeministër i Shqipërisë për 13 vitet e fundit dhe më parë ka qenë kryetar bashkie i Tiranës. Ai nisi transformimin e vazhdueshëm të qytetit gjatë kohës së tij si kryetar bashkie me prishjen e shumë zhvillimeve informale.
Kjo periudhë, së bashku me përvojën e tij në zbulimin e arkitekturës ndërkombëtare pas rënies së komunizmit në Shqipëri në vitin 1990, pati një ndikim të madh në pikëpamjen e tij për arkitekturën.
"Duke qenë kryetar bashkie dhe duke kaluar nëpër një periudhë shumë, shumë të tmerrshme të qytetit, duke shembur më shumë se 10,000 ndërtesa të paligjshme dhe duke u përpjekur të kuptoja se çfarë të bëja me pjesën tjetër, kuptova se arkitektura e mirë mund ta ndryshonte drejtimin në shumë mënyra.
Jo vetëm mënyrën se si ndërtojmë, por edhe mënyrën se si mendojmë për jetën tonë të përbashkët, vendin tonë të përbashkët dhe të ardhmen në vendin tonë të përbashkët. U rrita dhe praktikisht gjysma e jetës sime kaloi nën një regjim që na izolonte nga pjesa tjetër e botës, ku arkitektura ishte thjesht funksionalizëm. Dhe pastaj pashë botën dhe u trondita, për shembull, kur përjetova piramidën në Luvër - këtë bashkëjetesë të dy epokave krejtësisht të ndryshme dhe arkitektëve të ndryshëm, dhe mënyrave të ndryshme të të kuptuarit të arkitekturës në një hapësirë", tha Rama.
Disa ndërtesa të larta radikale janë aktualisht në ndërtim e sipër në kryeqytetin shqiptar , të projektuara nga disa nga studiot më të njohura të arkitekturës në botë, duke përfshirë MVRDV , Stefano Boeri Architetti , OMA dhe Ricardo Bofill Taller de Arquitectura .
Rama dëshiron të sigurojë që arkitektura e krijuar në valën aktuale të zhvillimit të jetë unike për Shqipërinë.
“Kur bëhet fjalë për identitetin, ne përpiqemi t’u themi atyre se duam ndërtesa që lidhen me inteligjencën e territorit. Ne nuk duam arkitekturën gjenerike ose arkitekturën globale, nuk duam të kemi ndërtesa të bukura që i përkasin thjesht botës dhe aspak neve. Ne duam ndërtesa që na përkasin neve dhe botës. Nuk duam që yjet të bien nga qielli dhe të bëhen monumente. Duam histori dashurie midis arkitektëve dhe Shqipërisë."
"Ka ndërtesa në Shqipëri që nuk mund t'i imagjinosh në Romë apo Paris"
Disa nga ndërtesat në zhvillim i referohen drejtpërdrejt vendit, siç është Ndërtesa e Skënderbeut , e cila është bazuar në kokën e heroit kombëtar të Shqipërisë, dhe Doëntoën One Tirana , e cila paraqet një hartë të pikseluar të vendit në fasadën e saj.
Rama duket i impresionuar nga mënyra se si arkitektët ndërkombëtarë e kanë përqafuar idenë e krijimit të ndërtesave interesante që janë të frymëzuara nga Shqipëria dhe historia e saj e kohëve të fundit, e shënuar nga rënia e komunizmit në një ekonomi shumë të pakontrolluar gjatë viteve 1990.
"Vendi ka ndryshuar nga një vend shumë i izoluar, i organizuar brutalisht, pa liri dhe me një arkitekturë krejtësisht lineare, ultrafunksionaliste, aspak të hapur ndaj kreativitetit, në një vend që papritmas u bë platforma e ndërhyrjeve të paligjshme kudo. Dhe ky është materiali me të cilin punojnë arkitektët ndërkombëtarë, kështu që u takon merita atyre, ata në një farë mënyre e kanë respektuar atë si inteligjencën e tokës.
Pra, arkitektura e gjallë - siç e quajtët ju - buron nga kjo. Dhe po, duhet të jemi të lumtur që ka ndërtesa në Shqipëri që nga njëra anë janë të përshtatshme për botimin tuaj, dhe nga ana tjetër nuk mund t'i imagjinoni në Romë, Paris apo Amsterdam."
"Tirana nuk është Dubai i ri"
Sipas Ramës, atij i është dashur t’u shpjegojë drejtpërdrejt zhvilluesve dhe arkitektëve se çfarë po përpiqet të arrijë duke zhvilluar Tiranën. Ai përshkroi një këshillë që i ishte dhënë një arkitekti të shquar.
“E pashë ndërtesën dhe thashë, ‘dëgjoni, është një ndërtesë e bukur, por ka një problem, nuk mund të ndërtohet këtu – duhet të ndërtohet në Dubai. Dhe djali tha, 'por Tirana është Dubai i ri?' Unë thashë, 'jo, Tirana nuk është Dubai i ri. Tirana është Tirana'. (I thashë arkitektit) Eja dhe fol me malin, dëgjo lumin, përpiqu të kuptosh se çfarë po të pëshpërit toka, shiko pemët, shiko njerëzit, ha diçka, pi diçka dhe le të shohim çfarë do të ndodhë - pra ky është shpirti."
Zhvillimi i shpejtë dhe ndërtesat e shumta me pamje të pazakontë në Tiranë kanë tërhequr vëmendje negative. Por Rama e hodhi poshtë këtë si "mashtrim".
"Meqenëse ndikimi është shumë i fortë, ka shumë budallallëqe në mediat kryesore ndërkombëtare, duke pyetur se çfarë fshihet pas kësaj, si janë ndërtuar ato, pastrim parash, kriminalitet - të gjitha këto gjëra të çmendura", tha ai.
"Dhe kjo është e dhimbshme, sepse ndikimi është shumë i fortë."
"Këta njerëz që bëjnë këto komente janë prodhues të kokoshkave. Ata thjesht bëjnë kokoshka për njerëzit që shkojnë në kinema, dhe të nesërmen ajo që mbetet është filmi, jo kokoshkat. Nuk ka rëndësi, sepse kokoshkat gëlltiten dhe treten, ndërsa ndërtesat do të jenë aty përjetësisht, shpresoj. Pra, kujt i interesojnë kokoshkat?"
"Pas 10 vitesh do të kemi yllin tonë"
Rama është qartësisht krenar për numrin e arkitektëve me famë ndërkombëtare që punojnë aktualisht në vendin e tij. Ai i përshkruan ata si "ushtria e madhe e Shqipërisë".
“Ne kemi një pjesë të madhe të kremës së arkitektëve të sotëm dhe është vërtet shumë prekëse, është emocionale, është vërtet e fortë të shohësh emra që na afrohen – emra që, deri jo shumë vite më parë, nuk do ta imagjinonim kurrë t’i shihnim përreth.
Ata duan të punojnë me ne dhe duan të jenë pjesë e kësaj përvoje. Ata duan të jenë pjesë e asaj që ne tani e kemi pagëzuar ushtria e madhe e Shqipërisë.Pra, ne kemi një ushtri, një ushtri me mendje të mëdha, punëtorë të palodhur, me kaq shumë përvojë."
Ai beson se kaq shumë arkitektë ndërkombëtarë që punojnë në vend do të ndikojnë në brezin e ardhshëm të arkitektëve të lindur në Shqipëri dhe do të çojnë në ngritjen e një arkitekti yll në Shqipëri.
"Mendoj se kemi universitetin më të madh të arkitekturës në ajër të hapur, sepse të gjithë arkitektët vendas, arkitektët e rinj, punojnë me këta djem, kanë këto përvoja. Kështu që besoj se brenda 10 vitesh do të kemi yllin tonë. Do të kemi Bjarken [Ingelsin] tonë brenda 10 vitesh. Pse jo?", tha Rama në intervistën për Dezeen. Versus.al
