Rrjeti elektrik është një shtyllë kurrizore që përfshin mijëra komponentë të ndërlidhur. “Operatorët e rrjetit duhet të analizojnë me kujdes sasi të mëdha të të dhënave në kohë reale”, siç janë ndryshimet e frekuencës, dështimet e linjave dhe statusi i stacioneve gjeneruese, “për të gjurmuar sekuencën e ngjarjeve”, tha për AFP-në Pratheeksha Ramdas, një analiste në Rystad Energy.
Cilat janë shkaqet e zakonshme?
Ndërprerjet shpesh shkaktohen nga mbyllja e papritur e një impianti prodhimi për shkak të një rreziku teknik ose mungesës së karburantit për të furnizuar me energji termocentralet.
Në vitet e fundit, ngjarje të tilla si stuhitë, tërmetet, zjarret në pyje, nxehtësia ose të ftohtit ekstrem, të cilat ndonjëherë intensifikohen nga ndryshimet klimatike, kanë dëmtuar infrastrukturën ose kanë krijuar rritje të kërkesës për ngrohje ose ftohje.
Shkaqe të tjera të mundshme përfshijnë mbingarkesat në linjat e tensionit të lartë, të cilat detyrojnë energjinë elektrike të tepërt të transferohet në linja të tjera, dhe sulmet kibernetike, një kërcënim që përmendet gjithnjë e më shumë si rezultat i rrjeteve gjithnjë e më dixhitale. Sistemi spanjoll i drejtësisë ka njoftuar një hetim mbi një "sabotim të mundshëm kompjuterik", me qeverinë e Sanchez që thekson se "asnjë hipotezë" nuk është përjashtuar.
Çekuilibri midis ofertës dhe kërkesës?
Në Spanjë, të hënën në mbrëmje, menaxheri i rrjetit REE raportoi "një luhatje të fortë në rrjedhat e energjisë, të shoqëruar nga një humbje shumë e konsiderueshme e prodhimit".
Në Evropë, frekuenca elektrike në rrjet është e kalibruar në standardin prej 50 herc (Hz).
Një frekuencë nën këtë nivel do të thotë që nuk prodhohet energji elektrike e mjaftueshme në krahasim me kërkesën; më sipër, kjo do të thotë se duhet të prodhohet më pak rrymë. Është detyra e operatorëve t’u japin urdhër termocentraleve në kohë reale që të prodhojnë më shumë ose më pak, sipas kërkesës, dhe të ruajnë frekuencën.
"Ruajtja e kësaj frekuence është një çështje ekuilibri", tha për AFP-në Michael Hogan, një këshilltar i Projektit të Ndihmës Rregullatore (RAP).
Nëse frekuenca devijon nga 50 Hz, sistemet e automatizuara të mbrojtjes aktivizohen për të fikur pjesë të rrjetit për të parandaluar dëmtimin e pajisjeve. Shkëputje zinxhirësh që çuan në ndërprerje të përhapura.
"Sapo termocentralet të fillojnë të mbyllen për të mbrojtur veten, situata mund të dalë shpejt jashtë kontrollit. Por është shumë e rrallë që të arrijë në fazën që pamë të hënën", tha Hogan.
Si filloi e gjitha?
“Një nga faktorët që ka shumë të ngjarë të ketë kontribuar në paqëndrueshmëri ishte ndërlidhja e dobët midis gadishullit dhe pjesës tjetër të rrjetit të Evropës Perëndimore, që do të thotë se nuk kishte shumë inerci në atë pjesë të rrjetit për të zbutur luhatjet” në anën spanjolle, sipas Michael Hogan.
Por ky është një faktor i mundshëm dhe jo shkaku kryesor. “Ka të ngjarë që një ose dy objekte kryesore transmetimi të kenë dështuar, të cilat më pas u përhapën në pjesë të tjera të lidhura të rrjetit, por shkaku i këtij dështimi fillestar mbetet për t’u përcaktuar”, shtoi ai.
Çfarë ndikimi kanë energjitë e rinovueshme?
Në Spanjë, rreth 40% e energjisë elektrike të prodhuar vjen nga energjia diellore dhe e erës. Në mesditën e së hënës, ishte madje rreth 70%, në një kohë me kërkesë të ulët.
Megjithatë, ndryshe nga termocentralet me gaz, të cilat “duhen disa minuta për t’u ndezur”, “energjia diellore dhe e erës nuk mund të kontrollohet sipas kërkesës dhe shpesh duhet të reduktohet”, thekson Rystad Energy.
Operatori evropian i sistemit të transmetimit të energjisë elektrike (ENTSO-E) paralajmëroi më 18 prill për rreziqet e mbiprodhimit të energjisë diellore ndërsa afrohet moti i ngrohtë.
Ndërprerja e së hënës është një "paralajmërim", sipas Rystad: "pa një qëndrueshmëri më të fortë në nivel kombëtar dhe koordinim më të mirë rajonal, ndërprerjet e ardhshme të rrjetit mund të kenë pasoja edhe më serioze".
“Pa masa të mjaftueshme fleksibiliteti, të tilla si ruajtja e energjisë, termocentralet me ndezje të shpejtë ose ndërlidhjet e fuqishme, luhatjet e mëdha në prodhimin e energjisë së rinovueshme mund të destabilizojnë rrjetin”, thotë analistja Pratheeksha Ramdas.
Kritikat ndaj energjisë së rinovueshme u shfaqën menjëherë në mediat sociale pas ndërprerjes, por Hogan thekson se ndërprerjet masive të këtij lloji në të kaluarën janë shkaktuar "pothuajse gjithmonë" nga problemet e transmetimit, jo nga gjenerimi.
Lion Hirth, profesor i politikave energjetike në Shkollën Hertie në Berlin, beson, megjithatë, se është "e mundshme" që "një sistem me shumë pak prodhim konvencional (bërthamor, gaz, qymyr, hidroelektrike) të ketë më pak inerci zbutëse, domethënë, është më i prirur që lëkundje të tilla të bëhen të pakontrollueshme".
Ndërsa mbetet i kujdesshëm, ai beson se "fakti që sistemi iberik funksiononte kryesisht me energji nga era dhe dielli të hënën në mesditë nuk ndihmoi".
