Emërimi i Fatmir Velajt si ambasador i Shqipërisë në Vjenë në vitin 2023 po bëhet gjithnjë e më shumë një fuçi baruti diplomatike dhe politike. Aktualisht, një rast nga Shqipëria po shkakton shumë polemika në Ministrinë e Jashtme të Beate Meinl-Reisinger (Neos). Çështja Velaj tani po kthehet në një çështje politike dhe po e vë qeverinë e re federale në një situatë të pasigurt.
Emërimi i Fatmir Velajt
Fatmir Velaj u emërua ambasador i Shqipërisë në Vjenë në korrik 2023, kur Republika e Shqipërisë e emëroi zyrtarisht atë si pasardhës të ambasadorit Roland Bimos.
Në vitin 2024, emërimi i Velajt si ambasador u ngrit për herë të parë nga anëtari i atëhershëm i Këshillit Kombëtar të NEOS, Helmut Brandstätter, në parlament.
Kërkesa e tij tregon se sa thellë shkojnë dyshimet për përshtatshmërinë e Velajt në postin që i është besuar.
Në kërkesën e depozituar në Këshillin Kombëtar janë listuar 14 pyetje të detajuara mbi papajtueshmëritë e figurës së tij dhe ndikimin politik. Brandstätter donte të dinte nëse Velaj ishte një shtetas i dyfishtë austriako-shqiptar në kohën e emërimit të tij dhe nëse ai merrej me aktivitet tregtar në Austri. Sipas praktikës aktuale, të dyja do të ishin arsye për përjashtim nga akreditimi si ambasador.
Kërkesa thotë fjalë për fjalë: A është e vërtetë që kandidati i caktuar është duke ushtruar një aktivitet tregtar në Austri? A do të ishte kjo një arsye për përjashtim?
Bëhen gjithashtu pyetjet e mëposhtme: A dihet nëse kandidati i caktuar ka hequr dorë nga shtetësia austriake apo do të hiqte dorë nga ajo nëse emërohej në postin e ambasadorit?
Gjithashtu, diskutohet edhe mundësia e ndërhyrjes politike. Ka dyshime se një anëtar i qeverisë mund të ketë ndërhyrë në favor të Velajt. Përmendet në mënyrë specifike ministren Federale të atëhershme për Çështjet e BE-së dhe Kushtetutës, Karoline Edtstadler: A është e vërtetë që Ministrja Federale për Çështjet e BE-së dhe Kushtetutës, Karoline Edtstadler, ishte e përfshirë në këtë emërim?
Në qendër të kritikave është edhe Ministria e Jashtme. Pyetja është nëse BMEIA i ka kërkuar Ministrisë së Jashtme në Tiranë që të emërojë një kandidat tjetër me notë verbale në korrik 2023 , por edhe nëse kjo kërkesë është dërguar, nuk është përmbushur deri më sot.
Kjo do të thotë se Velaj nuk është i vetmi fokus. Lind dyshimi se pas emërimit qëndron një rrjet i errët lobimi politik dhe oportunizmi diplomatik.
Nga azilkërkues në ambasador
Biografia e Velajt në pamje të parë duket meteorike. Ish-azilkërkuesi nga Traiskirchen mori jo vetëm Dekoratën e Artë të Meritave të Republikës së Austrisë, por edhe titullin “Profesor”. Sipas certifikatës së çmimit të datës 13 dhjetor 2019, ai u nderua për arritjet e tij si “piktor, fotograf, shkrimtar, publicist, menaxher kulturor dhe kurator ekspozite”.
Certifikata është në dispozicion të ekipit të medias që ka publikuar shkrimin.
Përgjigja zyrtare e Ministrisë së Jashtme konfirmon akuzat kryesore rreth emërimit të Fatmir Velajt si ambasador i Shqipërisë në Vjenë. Prandaj, Ambasada Shqiptare kërkoi një marrëveshje diplomatike më 27 korrik 2023. BMEIA zbuloi se i emëruari kishte shtetësi austriake dhe shqiptare dhe kishte qenë aktiv në Austri në të kaluarën. Të dyja këto detaje janë të papajtueshme me dispozitat e Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike.
Vetëm më 19 mars 2024, ambasada shqiptare njoftoi se Velaj kishte hequr dorë nga shtetësia austriake , duke i hapur kështu zyrtarisht rrugën akreditimit. Që më 3 prill 2024, presidenti dha miratimin e tij për ambasadorin e ri. Më 26 qershor 2024, Velaj më në fund dorëzoi letrat kredenciale. Kjo do të thotë se pavarësisht viteve të punës në Austri, pavarësisht shtetësisë së dyfishtë dhe pavarësisht nga një të kaluar si biznesmen në vendin e tyre, Velaj u akreditua.
Këshilli i Ministrave nën presion
Tani është e qartë: Ministri i Jashtëm Meinl-Reisinger është nën presion për të vepruar. Sipas dosjeve të brendshme të Ministrisë së Jashtme, Velaj mësohet se ka ndërhyrë personalisht në BMEIA në disa raste. Në interes të transparencës dhe higjienës politike, i gjithë procesi duhet të rishqyrtohet. Pyetja kryesore është nëse ka pasur ndonjë ndikim të padrejtë në emërimin e tij si ambasador?
Nëse do të ishte kështu, shkarkimi do të ishte pothuajse i pashmangshëm.
Një hap i tillë do të kishte rëndësi edhe në nivel ndërkombëtar. Kjo mund të çojë në tensione diplomatike me Tiranën dhe ngrejë hije dyshimi lidhur mbi standardet e politikës së jashtme austriake.
Shumë pyetje mbeten pa përgjigje në rastin Velaj. Por një gjë është tashmë e qartë – nëse rezulton se një kandidat i papërshtatshëm është emëruar ambasador përmes ndërhyrjes politike, kjo gjë do të shkaktojë një skandal diplomatik me pasoja të konsiderueshme. Dhe një gjë tjetër është po aq e sigurt: kjo çështje nuk mund të fshihet thjesht në aspektin e politikës së jashtme./Marrë nga fob.at
