Shtetësia në Perëndim: Rrugë të gjata, kritere të rrepta
Për të marrë shtetësinë në Itali nevojiten kohë, këmbëngulje dhe përmbushja e disa kritereve të qarta: një qëndrim i ligjshëm për 10 vjet, mungesa e precedentëve penalë dhe njohuri të certifikuara të gjuhës italiane në nivelin B1. Një rrugëtim i gjatë dhe shpesh i lodhshëm.
Ndërkohë, në pjesën tjetër të botës perëndimore, procesi është pak më i shkurtër — mesatarisht rreth pesë vjet. Por edhe këtu, kërkesat janë të forta dhe të lidhura ngushtë me integrimin, stabilitetin ekonomik dhe njohjen e kulturës vendase.
Francë
Për të marrë shtetësinë franceze kërkohen 5 vjet qëndrim të pandërprerë, një punë ose situatë financiare e qëndrueshme dhe njohuri të gjuhës frënge (niveli B1). Kandidatët duhet të kalojnë edhe një provim për historinë dhe qytetërimin francez. Ligji është strikt: krimet e rënda si terrorizmi apo një dënim me burgim mbi 6 muaj përjashtojnë përfundimisht aplikantin.
Gjermani
Nga qershori 2024, Gjermania ka reduktuar periudhën e pritjes nga 8 në 5 vjet. Kërkesat përfshijnë të ardhura të qëndrueshme, njohuri të gjuhës gjermane (B1) dhe integrim të plotë në shoqëri. Edhe shkeljet e vogla penale mund të ndikojnë negativisht.
Spanjë
Në Spanjë, në përgjithësi, kërkohen 10 vjet qëndrim të ligjshëm. Por për vendet me lidhje historike dhe gjuhësore – si Amerika Latine, Filipinet apo Guinea Ekuatoriale – mjaftojnë vetëm 2 vjet. Aplikantët duhet të zotërojnë gjuhën spanjolle dhe të kalojnë testin e kulturës qytetare.
Holanda
Holanda ofron shtetësinë pas 5 vjet qëndrimi të vazhdueshëm dhe kalimit të testit të gjuhës dhe integrimit. Por kërkon edhe heqjen dorë nga shtetësia e mëparshme.
Belgjikë
Pasaporta belge merret pas 5 vitesh qëndrimi të ligjshëm, me njohuri të njërës prej gjuhëve kombëtare (frëngjisht, flamandisht ose gjermanisht) dhe përfshirje në tregun e punës apo trajnim profesional.
Austri
Austria njihet për qasjen e saj më rigoroze. Duhet një qëndrim minimal prej 6 vjetësh dhe 36 muaj të ardhura të qëndrueshme. Edhe nëse një person është në proces gjyqësor pa një dënim përfundimtar, mund të përjashtohet nga procesi.
Suedi
Një ndër sistemet më të hapura në Evropë: 5 vjet qëndrim të ligjshëm dhe pa provime gjuhe apo kulture. Kandidatët me precedent penal nuk përjashtohen automatikisht, por duhet të presin më gjatë. Qytetarët e vendeve nordike kanë përparësi.
Maltë
Maltë ofron një rrugë të përshpejtuar përmes investimit: me një kontribut financiar prej të paktën 750 mijë eurosh, pasaporta mund të merret brenda një viti. Kjo skemë është kritikuar dhe së fundmi është refuzuar nga Gjykata Evropiane e Drejtësisë.
Evropa Lindore
Në vende si Hungaria dhe Sllovakia, procedurat janë më të rrepta, duke kërkuar 8 vjet qëndrim të ligjshëm dhe njohje të plotë të gjuhës vendase.
Britania e Madhe
Procesi britanik kërkon 5 vjet qëndrim dhe fitimin e statusit të qëndrueshëm ('settled status'), i ndjekur nga kalimi i testit të gjuhës dhe provimit të njohur “Life in the UK”.
Kanada
Kanadezët nxisin përfshirjen aktive: aplikantët duhet të kenë qëndruar fizikisht në vend për të paktën 3 vjet brenda një periudhe 5-vjeçare, të kalojnë testin e gjuhës dhe të qytetarisë.
SHBA
Në Shtetet e Bashkuara, shtetësia jepet pas 5 vitesh qëndrimi të përhershëm me ‘green card’ – ose 3 vjet nëse je i martuar me një qytetar amerikan. Procesi përfshin provime në anglisht, njohuri për Kushtetutën, historinë dhe institucionet, dhe përfundon me betimin solemn të besnikërisë.
Në një botë gjithnjë e më të ndërlidhur, rruga drejt një pasaporte të re mbetet një sfidë komplekse që ndërthur politika, sigurinë dhe identitetin kombëtar me aspiratat personale për një jetë më të mirë.
