Nga Dr. Klarida Rrapaj/ Psikologe, kriminologe e viktimologe
Po jetojmë në një epokë ku kufiri mes sjelljes së shëndetshme dhe dhunës është gjithnjë e më i paqartë, veçanërisht për të rinjtë. Fatkeqësisht, kronika na sjell çdo ditë episode dramatike, si ajo e Martin Canit, një djalë nga Tirana, i cili u vra nga një adoleshent tjetër gjatë një përleshjeje. Ky episod tragjik është vetëm një nga shumë të tjerë që po shënojnë shoqërinë tonë, dhe na detyron të reflektojmë mbi fenomenin në rritje të dhunës mes të rinjve. Aktet e dhunës si ky, që dikur do të ishin konsideruar të rralla dhe abuzuese, duket se janë bërë një realitet i përditshëm. Një nga shkaktarët kryesorë të këtij fenomeni është paaftësia për të menaxhuar emocionet e tyre, veçanërisht zemërimin, dhe vetmia gjithnjë e më e thellë e të rinjve, shpesh e injoruar nga familja dhe shoqëria.
Në punën time si kriminaliste, kam pasur mundësinë të kem kontakt me adoleshentë që, fatkeqësisht, kanë kaluar momente të zemërimit të pakontrolluar dhe agresivitetit eksploziv. Shumica e këtyre të rinjve nuk janë “të këqij” nga natyra, por ata mbartin një shqetësim që shumëkush nuk është në gjendje ta kuptojë. Ky shqetësim nuk është vetëm një pasqyrë e vështirësive familjare ose individuale, por shpesh është gjithashtu pasojë e një sistemi shoqëror që nuk është në gjendje të përballet siç duhet me këto nevoja. Shumë nga këta të rinj janë “të humbur”, të paktën në nivel emocional, dhe fatkeqësisht dhuna bëhet një nga mënyrat e pakta përmes të cilave ata mund të shprehin veten.
Ajo që kam vërejtur gjatë viteve të punës është se shpesh familja është e papërgatitur për të menaxhuar sjelljet agresive të fëmijëve të saj. Në shumë shtëpi, problemet emocionale injorohen, minimizohen ose, më keq akoma, dënohen. Në disa të tjera, prania e prindërve është shpesh formale, një prani fizike që megjithatë nuk shndërrohet në një angazhim emocional ose edukativ të vërtetë. Kjo gjeneron një ndjenjë braktisjeje te të rinjtë, të cilët ndihen të vetmuar në botën e tyre të emocioneve kaotike dhe të vështira për t’u menaxhuar.
Po ashtu, shoqëria nuk duket se ka mjetet për të përballuar rritjen e të rinjve në mënyrë të shëndetshme dhe pozitive. Mediat sociale, që mund të ishin një mjet për lidhje dhe zhvillim, shpesh përdoren për të ushqyer urrejtje, dhunë dhe bullizëm. Krijohen banda virtuale që nxisin sjellje shkatërruese, duke shtuar frustrimin dhe agresivitetin. Vetmia, e cila për shumë është një gjendje psikologjike e përditshme, bëhet edhe më e thellë kur shprehet përmes këtyre kanaleve komunikimi toksike.
Si Drejtoreshë për të Drejtat e Gruas dhe Mbrojtjen e Fëmijëve në Organizatën Ndërkombëtare të Policisë, (IPO) Italia, ndjej detyrimin të tërheq vëmendjen për këtë fenomen, i cili, megjithëse kompleks, po bëhet një emergjencë të vërtetë shoqërore dhe sigurie globale. Dhuna mes adoleshentëve nuk është vetëm një çështje sigurie publike, por një çështje drejtësie shoqërore. Të rinjtë që veprojnë kështu shpesh janë produkt i një sistemi që ka dështuar për t’i mbrojtur ata, për t’i ushqyer emocionalisht dhe për t’i udhëzuar drejt një rritjeje të shëndetshme dhe përgjegjëse.
Kjo dhunë nuk mund të shihet si një episod i izoluar, por si një simptomë e një shqetësimi të thellë që prek shumë shoqëri bashkëkohore. Si profesioniste dhe si anëtare e një organizate ndërkombëtare që merret me mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve, mendoj se është urgjente që institucionet, veçanërisht ato që janë të angazhuara në mbrojtjen e fëmijëve, të adoptojnë një qasje proaktive. Kjo duhet të përkthehet në ndërhyrje të fokusuara, në një sistem arsimor që promovon dialogun dhe menaxhimin e shëndetshëm të emocioneve, dhe në politika publike që tallen me shenjat e shqetësimit përpara se dhuna të shpërthejë.
Sepse parandalimi i dhunës mes adoleshentëve nuk është vetëm një çështje ndërhyrjeje të menjëhershme, por një çështje edukimi dhe përgjegjësie kolektive. Duhet një ndryshim i thellë në kulturën e komunikimit, i cili nuk duhet të jetë më i dominuar nga dhuna verbale dhe psikologjike që shpesh mbizotëron në rrjetet sociale. Në vend të kësaj, duhet të promovojmë një përdorim të ndërgjegjshëm të teknologjive, që të bëhen mjete rritjeje, solidariteti dhe respekti.
Familja, shkolla, komuniteti dhe institucionet ndërkombëtare duhet të bashkohen në një përpjekje të përbashkët për të parandaluar dhe përballuar këto episode dhune. Të rinjtë duhet të dëgjohen, të udhëhiqen dhe të mbështeten në rrugëtimin e tyre të rritjes. Dhuna, siç janë edhe format e tjera të shqetësimit, nuk është një shenjë e ligësisë, por shpesh është përgjigja ndaj një boshllëku që askush nuk ka tentuar ta mbushë. Për të luftuar dhunën mes të rinjve, është thelbësore që familja, shkolla, institucionet dhe shoqëria në përgjithësi të marrin një angazhim konkret për t’u përgjigjur ndaj shenjave të shqetësimit. Një dëgjim aktiv, një prani konstante dhe një rrjet mbështetjeje mund të bëjnë vërtet diferencën.
Në përfundim, është urgjente që të gjithë, duke filluar nga familjet dhe institucionet, të kuptojnë problemin e rëndë me të cilin po përballemi. Dhuna mes adoleshentëve nuk është një manifestim i thjeshtë i rebelimit, por një shenjë e një shqetësimi të thellë që duhet dëgjuar dhe kuruar. Mënyra e vetme për të parandaluar tragjedi si ajo e Martin Canit, një djalë nga Tirana, është të ndërhyjmë para se zemërimi të shpërthejë, dhe ta bëjmë këtë me empati, mirëkuptim dhe veprime konkrete.
