Bashkimi Evropian është mësuar me krizat, por ajo me të cilën po përballet tani mund t'i "kalojë" të gjitha. Ndërsa 27 liderët e bllokut përgatiten të mblidhen në Bruksel të enjten, ata e dinë mirë se e gjithë arkitektura e sigurisë e ndërtuar pas Luftës së Dytë Botërore – dhe e cila bazohet në mbrojtjen amerikane – mund të shembet në çdo moment, sipas një analize të publikuar sot nga Politico.eu
Që kur Trump u kthye në Shtëpinë e Bardhë, ka pasur shumë diskutime midis liderëve evropianë për çështjet e sovranitetit dhe mbrojtjes. Megjithatë, zyrtarë nga qeveritë evropiane që folën me gazetarët e Politico pranojnë se ka ardhur koha që fjalët të kthehen në veprim - megjithëse disa kanë frikë se gjërat mund të kthehen shumë keq.
Pas deklaratës së Emmanuel Macron për nevojën për të zgjuar Evropën dhe vlerësimit të Friedrich Merz se BE është “pesë minuta deri në mesnatë” (d.m.th. shumë afër kohës së krizës), shqetësimet e diplomatëve tani kanë të bëjnë me shpejtësinë me të cilën po zhvillohen ngjarjet.
“Skenari i makthit është që SHBA së shpejti do të shpallë një marrëveshje që pranon shumicën e kërkesave të Rusisë dhe më pas do t'ia paraqesë Ukrainës dhe Evropës duke thënë 'është kjo ose asgjë'", shpjegon Malcolm Chalmers, zëvendësdrejtor i përgjithshëm i Institutit Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara në Londër.
Shqetësimi në Bruksel nuk ka të bëjë vetëm me SHBA-në, por edhe me liderët brenda BE-së që mund të sabotojnë bisedimet. Samiti urgjent i së enjtes - i mbledhur vetëm disa ditë pas takimeve jozyrtare në Paris dhe Londër - sinjalizon synimin e liderëve për të gjetur zgjidhje. Megjithatë, diplomatët tashmë po përgatiten për mundësinë që ajo të minohet nga një bllok liderësh pro-rus nën kryeministrin hungarez Viktor Orban.
Numri i madh i çështjeve në tryezë, i kombinuar me mungesën shqetësuese të unitetit, do të thotë se ky samit mund të shkojë në shumë drejtime të ndryshme. Udhëheqësit do të shqyrtojnë mënyra për të ridrejtuar shpejt burimet për të forcuar ushtritë kombëtare, ndërsa në të njëjtën kohë do të kërkojnë të tregojnë mbështetje për Ukrainën, për shembull duke riafirmuar rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE.
Në të njëjtën kohë, ata do të përpiqen të theksojnë neverinë e tyre ndaj regjimit të Vladimir Putin, ndoshta duke u angazhuar për një raund tjetër sanksionesh. Shkurtimisht: detyra që kanë përpara nuk është e lehtë.
“Evropa përballet me një kërcënim të qartë në një shkallë që askush prej nesh nuk e ka parë ndonjëherë në jetën tonë ”, shkroi presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen në një letër drejtuar liderëve të BE-së të martën e kaluar. “E ardhmja e një Ukrainë të lirë dhe sovrane – e ardhmja e një Evrope të sigurt dhe të begatë – është në rrezik”.
Më shumë se tre vjet pas pushtimit rus të Ukrainës dhe vetëm gjashtë javë pasi Trump mori detyrën, samiti i së enjtes do të shënojë fundin e një jave zhvillimesh historike në anën tjetër të Atlantikut.
Megjithëse Macron dhe Starmer u përpoqën të krijonin një moment pozitiv duke fituar favorin e Trump javën e kaluar, situata është përkeqësuar në mënyrë dramatike që atëherë. Pas një takimi katastrofik midis Trump dhe presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky në Zyrën Ovale të premten, vendimi i Trump të martën për të pezulluar ndihmën ushtarake për Ukrainën, një vend i rrënuar nga lufta, erdhi një ditë pasi Shtëpia e Bardhë njoftoi se do të pezullonte ndihmën ushtarake për vendin.
Financimi i ushtrive nuk është tradicionalisht një çështje e Bashkimit Evropian, por udhëheqësit do të diskutojnë mënyrat për të ndërmarrë veprime në një nivel qendror. “Shpenzimet e mbrojtjes tani janë bërë një kosto fikse,” tha një diplomat evropian për Politico. “Ne kemi fikur diellin dhe tani duhet të paguajmë ngrohjen çdo ditë... Çdo ditë duhet të paguajmë për municione, të paktën për disa vite – derisa Trump të vdesë”.
Një nga çështjet e para që liderët do të marrin në konsideratë është plani i shpallur nga von der Leyen të martën për të liruar deri në 800 miliardë euro shpenzime shtesë për mbrojtjen në vitet e ardhshme. Më konkretisht, plani i von der Leyen përfshin propozimin që BE të marrë hua 150 miliardë euro, të cilat do t'u vihen në dispozicion qeverive të shteteve anëtare për financimin e pajisjeve të mbrojtjes pan-evropiane, si sistemet kundërajrore dhe antiraketë, sistemet e artilerisë, raketat, municionet dhe dronët.
Komisioni Evropian po propozon lehtësimin e rregullave fiskale të BE-së në mënyrë që qeveritë të mund të rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes. Sipas Ursula von der Leyen, nëse shtetet anëtare rrisin shpenzimet e tyre për mbrojtjen mesatarisht me 1.5% të PBB-së, kjo mund të krijojë hapësirë fiskale prej afro 650 miliardë euro për një periudhë katërvjeçare.
Edhe pse propozimi ishte planifikuar prej disa kohësh, njoftimi i von der Leyen të martën ishte krijuar si një reagim ndaj vendimit të SHBA për të ndërprerë ndihmën ushtarake për Ukrainën, thanë dy zyrtarë të BE-së. Banka Evropiane e Investimeve njoftoi gjithashtu se po propozon të ndryshojë rregullat e saj për të lehtësuar financimin e programeve të mbrojtjes.
Diplomatët dhe zyrtarët e BE janë ende duke përpunuar detajet e propozimeve, por ato përgjithësisht përshkruhen si hapi i parë në drejtimin e duhur. "Von der Leyen po përpiqet ta kap demin nga brirët," tha një ministër francez, i cili foli me faqen e internetit në kushte anonimiteti. Por a do ta ndjekë shembullin struktura teknokratike e BE-së?
Udhëheqësit pritet gjithashtu të diskutojnë përdorimin e aseteve ruse që janë ngrirë që nga fillimi i luftës në Ukrainë. Edhe pse interesat që rrjedhin nga 200 miliardë euro fondet e bllokuara euro po përdoren tashmë për të financuar programet e ndihmës, vende si Franca kanë filluar të shohin me sy të favorshëm propozimin më të diskutueshëm për të kapur fondet. Megjithatë, kritikët e idesë paralajmërojnë se mund të shfaqen pengesa ligjore dhe të shkaktojnë paqëndrueshmëri financiare.
Refuzimi i Hungarisë
Polemika tashmë është ndezur për dërgimin e ndihmës ushtarake shtesë në Ukrainë. Zyrtarët prisnin që komunikata e samitit të përfshinte planin e paraqitur muajin e kaluar nga kreu i diplomacisë evropiane, Kaia Kallas, për të dërguar një ngarkesë të madhe municionesh dhe pajisjesh ushtarake në Ukrainë brenda vitit, e cila do të përfshinte sisteme kundërajrore, raketa dhe dronë.
Megjithëse komunikata përfundimtare nuk do të bëhet publike përpara përfundimit të samitit, drafti i fundit i qarkulluar të martën mbrëma dhe i marrë nga POLITICO, u bën thirrje ministrave të gjejnë një mënyrë për të vazhduar dërgesat e armëve. Zyrtarët sqaruan se Hungaria refuzon të pajtohet me planin.
Draft komunikata thekson se BE-ja "do të vazhdojë t'i japë Ukrainës mbështetje financiare të rregullt dhe të parashikueshme".
Në vitin 2025, BE-ja do t'i ndajë Ukrainës 30.6 miliardë euro, nga të cilat 12.5 miliardë euro do të vijnë nga Lehtësia Evropiane e Ukrainës, ndërsa rreth 18 miliardë euro do të disbursohen nga kreditë e G7 nën "Iniciativën Era". Financime shtesë pritet të vijnë nga plani “Rearm Europe”, iniciativa e njoftuar nga von der Leyen të martën.
Ndërsa liderët evropianë përgatiten për samitin, zyrtarët ukrainas po përpiqen të duken të qetë pas njoftimit të administratës Trump për të ndaluar ndihmën ushtarake të SHBA.
“Është një zhvillim shumë i dhimbshëm, por nuk do të jetë fatal”, tha një zyrtar i lartë ukrainas për Politico. "Kjo do t'i kushtojë Ukrainës vdekje të panevojshme dhe territor të humbur, por nuk do të çojë në humbje."/Versus.al
