Më 19 shtator, një incident ajror mbi Baltik riktheu vëmendjen në sigurinë e hapësirës ajrore të shteteve të NATO-s, duke theksuar rëndësinë e mbikëqyrjes dhe gatishmërisë së përhershme të Aleancës për të përballuar kërcënimet ajrore. Tre avionë luftarakë rusë MiG-31 kaluan në hapësirën ajrore të Estonisë, duke fluturuar për një periudhë prej dymbëdhjetë minutash mbi zonën Vaindloo, një vend të ndjeshëm afër kufirit me Rusinë. Kjo shkelje, edhe pse e shkurtër, ishte mjaft e rëndësishme për t'u parë si një provokim ajror dhe për të shtuar tensionet në këtë rajon të ndjeshëm të Europës.
Në përgjigje të këtij incidenti, avionët luftarakë F-35 nga Italia, pjesë e misionit të NATO-s “Policimi Ajror i Baltikut”, u ngritën në ajër për të identifikuar dhe ndjekur avionët rusë. Kjo manovër ishte pjesë e një protokolli të zakonshëm të mbrojtjes ajrore të NATO-s, të njohur si "ngjitje", që përfshin ngritjen e menjëhershme të avionëve luftarakë për të kontrolluar dhe siguruar hapësirën ajrore të shteteve aleate.
Çfarë është një "ngjitje" ajrore?
Një "ngjitje" është një procedurë mbrojtjeje ajrore që ndodh kur një avion dyshohet të ketë shkelur hapësirën ajrore të një shteti të NATO-s ose kur ka një anomali në sjelljen e tij ajrore, siç është fikja e transponderëve ose mungesa e komunikimit me kontrollorët ajrorë. Ky është një protokoll standard, i cili synon të identifikojë dhe të largojë çdo kërcënim të mundshëm. Avionët luftarakë në statusin e "Alarmit të Reagimit të Shpejtë" (QRA) janë të detyruar të ngrihen brenda disa minutash për të monitoruar dhe, nëse është e nevojshme, të shoqërojnë avionët e dyshuar jashtë hapësirës ajrore të NATO-s.
Mbrojtja Ajrore e NATO-s
NATO ka zhvilluar një sistem të shumëfishtë mbrojtjeje ajrore, i cili përfshin radarë, stacione monitorimi dhe avionë të pajisur me sisteme të avancuara për zbuluar dhe për të identifikuar çdo kërcënim. Çdo informacion i mbledhur analizohet nga Qendrat e Kontrollit dhe Qendrat e Operacioneve Ajrore, të cilat autorizojnë ngritjen e avionëve kur ka nevojë për ndërhyrje. Për shtetet baltike si Estonia, Letonia dhe Lituania, të cilat nuk kanë forca të pavarura ajrore luftarake, NATO ka zhvilluar misionin "Policimi Ajror i Baltikut" që nga vitit 2004. Ky mision është një angazhim kolektiv për të mbajtur hapësirën ajrore të sigurt dhe për të parandaluar çdo shkelje, veçanërisht ato të realizuara nga avionët rusë, të cilët janë të njohur për provokimet e shpeshta.
Avionët MiG-31 vs F-35
Në këtë incident të fundit, përballë avionëve luftarakë F-35 italianë, ishin MiG-31 rusë, një prej avionëve më të fuqishëm dhe të shpejtë të prodhuar gjatë periudhës sovjetike. MiG-31, një interceptor supersonik, është i aftë të arrijë shpejtësi mbi Mach 2.8 dhe është i pajisur me radarë të avancuar dhe raketa me rreze të gjatë veprimi. Këta avionë janë përdorur shpesh për të testuar mbrojtjen ajrore të NATO-s dhe për të realizuar manovra provokuese, duke sjellë sfida të rëndësishme për sigurinë rajonale.
Nga ana tjetër, avionët F-35A Lightning II janë luftarakë të gjeneratës së pestë të zhvilluar nga SHBA, të cilët janë të pajisur me teknologji të avancuar radarike dhe aftësi për të vepruar në fshehje. F-35 janë të integruar në rrjetin e NATO-s dhe mund të ndajnë të dhëna në kohë reale me forcat e tjera, duke ofruar një epërsi informacioni në situata të tilla. Përdorimi i këtyre avionëve në incidentin e 19 shtatorit e dëshmoi efikasitetin e tyre, pasi ata arritën të identifikonin dhe të ndihmonin në largimin e avionëve rusë brenda një periudhe të shkurtër kohe.
Shkeljet e Hapësirës Ajrore
Rregullat e Angazhimit (ROE) të NATO-s përcaktojnë procedurën për trajtimin e shkeljeve të hapësirës ajrore, duke përfshirë fazat e identifikimit, kontaktimin me radio, dhe, nëse është e nevojshme, ngritjen e avionëve për të shoqëruar avionët e dyshuar jashtë hapësirës ajrore. Në raste të shkeljeve të rënda ose kërcënimeve të menjëhershme, mund të merret vendimi për të përdorur forcën, megjithatë, një hap i tillë kërkon autorizim nga autoritetet politike dhe ushtarake të kombit përkatës.
Ky incident është vetëm një nga shumë të ngjashme që po ndodhin në rajonin e Baltikut dhe përreth kufijve të NATO-s. Shkeljet e hapësirës ajrore dhe manovrat provokuese janë bërë gjithnjë e më të shpeshta nga ana e avionëve rusë, duke shtuar tensionet në një periudhë të pasigurtë gjeopolitike. NATO ka rritur vigjilencën dhe gatishmërinë për të reaguar ndaj këtyre kërcënimeve, duke mbajtur përparësi për ruajtjen e sigurisë dhe stabilitetit në këtë rajon të rëndësishëm.
