Misioni i OSBE/ODIHR ka publikuar raportin e përkohshëm për zgjedhjet parlamentare që do të mbahen më 11 maj 2025 në Shqipëri. Dokumenti mbulon periudhën nga 1 deri më 21 prill dhe përqendrohet në zhvillimet kryesore të procesit zgjedhor deri në këtë fazë.
Raporti thekson se këto zgjedhje po mbahen në një kontekst të ndryshimeve të rëndësishme në sistemin zgjedhor, duke përfshirë për herë të parë mundësinë që qytetarët shqiptarë të votojnë nga jashtë vendit. Ky zhvillim vlerësohet si një hap domethënës drejt forcimit të demokracisë dhe një provë kyçe për funksionimin e institucioneve demokratike, në kuadër të aspiratës së Shqipërisë për anëtarësim në Bashkimin Evropian.
Megjithatë, klima politike në vend vijon të jetë e tensionuar dhe e polarizuar, e shoqëruar me mungesë të ndërsjellë besimi mes dy forcave kryesore politike.
Ndryshimet ligjore të miratuara gjatë viteve 2024 dhe 2025 sollën risi në kuadrin zgjedhor, si për shembull kombinimi i listave të mbyllura dhe listave me preferenca për kandidatët. Megjithatë, raporti nënvizon se nuk është realizuar ende një reformë e plotë dhe gjithëpërfshirëse e legjislacionit zgjedhor.
Disa prej rekomandimeve të mëparshme të OSBE/ODIHR janë adresuar, siç është eliminimi i pragut kombëtar për kandidatët e pavarur dhe ndalimi i kandidimit të liderëve të partive në më shumë se një zonë zgjedhore. Megjithatë, shumë rekomandime të tjera vijojnë të mbeten të pazbatuara.
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) është angazhuar në administrimin e procesit dhe, sipas ODIHR, përgatitjet janë në rrugë të mbarë. Është ndërmarrë një fushatë informuese për votimin nga jashtë përmes postës, si dhe janë lancuar programe edukimi për votuesit, me fokus te minoritetet kombëtare dhe personat me aftësi të kufizuara.
Një element i ri është pilotimi i votimit dhe numërimit elektronik në disa bashki, me testime dhe demonstrime publike të planifikuara para ditës së zgjedhjeve.
Rreth 3.7 milionë qytetarë janë regjistruar për të votuar, përfshirë rreth 246 mijë votues nga jashtë vendit. Për të përfshirë sa më shumë emigrantë, KQZ ka vendosur të zgjasë vlefshmërinë e dokumenteve të identifikimit që kanë skaduar. Gjatë fazës së verifikimit publik, qytetarët kanë pasur mundësi të kontrollojnë dhe përditësojnë të dhënat e tyre online. Në ditën e votimit, identifikimi i votuesve do të bëhet me pajisje elektronike.
Në garë janë regjistruar gjithsej 11 subjekte zgjedhore – përkatësisht tetë parti dhe tre koalicione – me një total prej 2,046 kandidatësh. Kodi Zgjedhor parashikon një kuotë gjinore, ku një ndër çdo tre kandidatë në listat zgjedhore duhet të jetë i gjinisë më pak të përfaqësuar.
Gratë zënë 50% të posteve ministrore në kabinetin aktual, por përfaqësimi i tyre në institucione mbetet më i ulët: 36% në Kuvend (50 nga 140 deputetë), 25% në KQZ (3 nga 12 anëtarë) dhe rreth 31% në komisionet e zonave zgjedhore. Nga të gjithë kandidatët e regjistruar, 787 janë gra, që përbëjnë 38.47% të totalit. Megjithatë, ODIHR vëren se stereotipet gjinore dhe paragjykimet vazhdojnë të jenë të pranishme në jetën politike shqiptare.
Raporti i përkohshëm ofron një panoramë të qartë mbi përgatitjet dhe sfidat e këtij procesi zgjedhor, ndërsa vlerësimi përfundimtar pritet të publikohet pas përfundimit të zgjedhjeve dhe analizimit të të gjithë ciklit zgjedhor.
Dokumenta bashkëngjitur
